वाशिङ्टन। अमेरिकाको प्रतिष्ठित आइभी लीग पेन्सल्भेनिया विश्वविद्यालयको रेडियोलोजी विभागका नेपाली वैज्ञानिक डा. गणेश चन्द र सहकर्मी अनुसन्धानकर्ताहरूले ‘स्किजोफ्रेनिया’ बिरामीहरूमा पहिलो पटक दोस्रो प्रकारको स्किजोफ्रेनिया पत्ता लगाएका छन्। मानव मस्तिष्क सम्बन्धित विश्वको प्रसिद्ध ‘ब्रेन’ जर्नलमा प्रकाशित नयाँ आविष्कारमा अनुसन्धानकर्ताहरूले एमआरआई र मेशिन लर्निंग विधिहरू प्रयोग गरेका थिए।

डा. गणेश चन्द भन्छन्, ‘यस अध्ययनले स्किजोफ्रेनिया बिरामीहरूमा दुई अलग प्रकारका मस्तिष्क परिवर्तनहरू भेटियो। प्रकार एक– बिरामीहरूमा मस्तिष्कको खैरो पदार्थ र सेतो पदार्थको मात्रामा कमी थियो भने, प्रकार २ मा बिरामीहरूमा बेसल ग्यांग्लिया र आन्तरिक क्याप्सुल मस्तिष्क खण्डहरू बढेको थियो। तर उनीहरूको बाँकी मस्तिष्क संरचनाहरू स्वस्थ मानिसहरूको जस्तै थियो।’

दुई प्रकारहरूमा उमेर, लिंग (जेन्डर), बिमारी अवधि, एन्टिसाइकोटिक औषधि डोज वा प्रकार, बिरामी सुरु भएको उमेर, सकारात्मक लक्षण र नकारात्मक लक्षणहरू फरक थिएनन्। यस अध्ययनमा तीनसय ६४ स्वस्थ मानिसहरू र तीनसय ७ स्किजोफ्रेनिया बिरामीहरु सामेल थिए। विगतका अनुसन्धानहरूले सबै स्किजोफ्रेनिया बिरामीहरूलाई एकल प्रकारमा राख्थे जुन प्रकार १ अनुसारको स्किजोफ्रेनिया जस्तो थियो। ‘‘प्रकार २’० स्किजोफ्रेनिया बिरामीहरूको मस्तिष्क परिवर्तन हाम्रो लागि ठूलो आश्चर्यको विषय थियो’, डा. चन्दले भने।

यो अध्ययनमा २८ अनुसन्धानकर्ताहरू छन् जसमध्ये नेपाली वैज्ञानिक डा. गणेश चन्द प्रमुख अनुसन्धानकर्ता हुन्। यो अध्ययन पेन्सिलभेनिया विश्वविद्यालयका प्राध्यापक डा. क्रिस्टोस दाभत्जिकोस र सहकर्मीहरूको नेतृत्वमा रहेको ‘ठूलो–डाटा स्किजोफ्रेनिया कन्सोर्टियम’ को एक महत्त्वपूर्ण हिस्सा थियो जसमा संयुक्त राज्य अमेरिका, जर्मनी, चीन, संयुक्त राज्य, नेदरल्याण्ड, ब्राजिल, स्पेन, इटाली र अष्ट्रेलियाका १५ विश्वविद्यालयका अनुसन्धानकर्ताहरू रहेका थिए। अनुसन्धानकर्ताहरू इर्मेजिंग भौतिकशास्त्रीहरू, इन्जिनियरहरू, मेशिन लर्निंग वैज्ञानिकहरू, सांख्यिकीविद्हरू, चिकित्सकहरू, मनोवैज्ञानिकहरू, र मनोचिकित्सकहरू पृष्ठभूमिका थिए।

‘प्रकार १’ र ‘प्रकार २’ बिरामीहरूको उल्लेखनीय मस्तिष्क भिन्नताहरूलाई ध्यान गर्दा, यी नयाँ प्रकारहरूको भिन्न उत्पत्ति हुन सक्छ, बिरामीहरूको विविध बिरामी प्रसार हुन सक्छ, र त्यसकारण भिन्न क्लिनिकल उपचार योजना र भिन्न क्लिनिकल हस्तक्षेप विधिहरू आवश्यक हुन सक्छ।

निकट भविष्यमा, जब स्किजोफ्रेनिया बिरामी क्लिनिक वा अस्पतालमा आउँछ, बिरामीको क्लिनिकल मूल्यांकन र उपचारका लागि ‘प्रकार १’ वा ‘प्रकार २’ मा वर्गीकृत गरिनेछ।

नेपाली वैज्ञानिक डा. गणेश चन्दको जन्म नेपालको सुर्खेत जिल्लामा भएको थियो। उनले प्राथमिक र निम्न माध्यमिक शिक्षा हिमालय माध्यमिक विद्यालय (चोलपा, सुर्खेत), एसएलसी जनता माध्यमिक विद्यालय (रम्मापुर, बर्दिया), आइएससी र बीएससी महेन्द्र बहुमुखी क्याम्पस (नेपालगञ्ज, बाँके), र एमएससी भौतिक विज्ञानमा त्रिभुवन विश्वविद्यालय (कीर्तिपुर, काठमाडौं) बाट पूरा गरे। उनी काठमाडौं मोडेल कलेज (बागबजार, काठमाडौं) र सेन्ट जेभियर कलेज (माइतीघर, काठमाडौं) मा भौतिक विज्ञानको प्राध्यापक थिए। उनले जर्जिया स्टेट विश्वविद्यालय (एटलान्टा, संयुक्त राज्य अमेरिका) बाट बायोफिजिक्स (न्यूरोफिजिक्स) मा पीएचडी गरेका छन् र एमोरी विश्वविद्यालय (एटलान्टा, संयुक्त राज्य अमेरिका) र पेन्सिलभेनिया विश्वविद्यालय (फिलाडेल्फिया, संयुक्त राज्य अमेरिका) बाट पोस्ट डक्टोरल अनुसन्धान गरेका छन्।
आविष्कार प्रकाशन लिंक(Available online on February 27, 2020)https://academic.oup.com/brain/article-lookup/doi/10.1093/brain/awaa025