पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रले बडादशैंको सन्दर्भ पारेर फुलपातीको दिनदिएको ‘राजनीतिक शुभकामना’को प्रतिक्रियाहरु आउने क्रम जारी छ । राष्ट्रियताको पक्षधर भनेर चिनाउने सबैधानिक राजतन्त्रवादी नागरिकहरु राजाको राजनीतिक शुभकामनाबाट हर्सित भएकाछन् । तर केही राजनीतिक पार्टीका नेताहरुले राजाको प्रतिक्रियाप्रति आक्रोश व्यक्त गरेका छन् । फरक फरक प्रतिक्रियाले गर्दा चाडपर्व पछाडि नेपालको राजनीतिमा नयाँ किसिमको आन्दोलनको बिजारोपण हुने लक्षण देखिएको छ ।

ज्ञानेन्द्रले आफूलाई देशको तत्कालीन परिस्थितिले बेग्लै जिम्मेवारी ग्रहण गर्न बाध्य तुल्याएको भन्दै प्रजातन्त्रविना राजसंस्था र राजसंस्थाविना प्रजातन्त्र टिक्न नसक्ने बिचार राख्नुले नेपालीलाई राजसंस्थासहितको प्रजातन्त्रको लागि एकजुट हुन आह्वान गरेको पाइन्छ ।

नेपालका लागि नेपाली पार्टीले हतार हतार पत्रकार सम्मेलन नै गरेर राजाको कदमको प्रशंसा गरेकोे छ । राजाले बोलेन भनेर आरोप लगाउनेहरुले अब आरोप लगाउन बन्द गर्नु पर्दछ भन्ने आह्वान गरेका छन् । उनीहरुले पर्वपछि राजाको चाहना अनुसारको अहिलेको राजनीतिको विरुद्धमा आन्दोलनमा अग्रसर हुन आह्वान गरेका छन् । उनीहरुलाई यसरी हिम्मत बढ्नुमा राजाको राजनीतिक अभिव्यक्ति सहितको शुभकामना संदेशले ठूलो काम गरेको छ ।

राजा ज्ञानेन्द्र शाहले राजसंस्थाविना प्रजातन्त्र टिक्न नसक्ने दावी गर्दै प्रजातन्त्रविनाको राजतन्त्र र राजतन्त्रविनाको प्रजातन्त्र नटिक्ने महसुस गरेको पाइएको छ ।दसैँको अवसरमा यस्तो शुभकामना दिनुले अब प्रजातान्त्रिक स्वभावको राजसंस्थाको आवश्यकता छ भन्नेकुरामा जोड दिएका हुन् भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ ।

ज्ञानेन्द्रले आफूलाई देशको तत्कालीन परिस्थितिले बेग्लै जिम्मेवारी ग्रहण गर्न बाध्य तुल्याएको भन्दै प्रजातन्त्रविना राजसंस्था र राजसंस्थाविना प्रजातन्त्र टिक्न नसक्ने बिचार राख्नुले नेपालीलाई राजसंस्थासहितको प्रजातन्त्रको लागि एकजुट हुन आह्वान गरेको पाइन्छ ।

राजा ज्ञानेन्द्रले हाम्रो समाज सनातनिक आदर्श र पुख्र्यौली पौरखबाट फरक नभएकोले नेपालको पुराना परम्परा, रितिरिवाज, उत्सव, पर्व, संस्कृतिको संरक्षण र प्रबर्धनका लागि नेपालीहरुले अहिले देखिनै सचेत हुनुपर्ने धारणा राखेका छन् । उनको यो अभिव्यक्तिले अब नेपालको सत्ता परिवर्तनका लागि राजा सक्रिय भएको आशंका पैदा भएको छ । हुन त राजा ज्ञानेन्द्रले दशैंकै अवसर पारेर पारस शाहलाई यूवराजघोषणा गरेका थिए । दशैंको मूखमा व्यक्त गरिएको अभिव्यक्ति वाचा लिएको कदमको त्यति धेरै विरोध हुँदैन । यही अभिव्यक्ति दशैंको सन्दर्भभन्दा फरक समयमा दिएको भए आज यतिखेरसम्ममा धेरै राजनीतिक तरंग पैदा भइसक्ने थियो । तर सबै नागरिक दशैंको मुडमा छन् ।

त्यसैले यसका विरोधीहरुको स्वर पनि सशक्त हुने बेला छैन र समर्थनहरुको स्वरले पनि खासै मार्केट लिनेबाला देखिदैन । तर यो एउटा शुरुवात हो । राजाले एउटा राजनीतिक धारणा राखे । यसका बारेमा आउने प्रतिक्रियाहरुको आधारमा नयाँनयाँ रणनीतिहरु बनाउन खोजिएको हुन सक्दछ ।

राजा ज्ञानेन्द्रले व्यक्त गरेको विभिन्न विचारहरु मध्ये ‘कुनै पनि परिवर्तनको मर्म देशसंग अन्तर सम्बन्धित हुने गर्दछ र त्यसको प्रभाव जनताले आफ्ना्े दैनिक जीवनमा अनुभूत गर्न सक्नु पर्दछ’भन्ने कुराको व्याख्या गर्नुपर्दा यसले धेरै सन्देश दिन खोजेको पाइन्छ । उनले गणतन्त्र आएको वा राजतन्त्र फालेर आएको नयाँ सत्ताले जे ल्याउँछु भन्ने आशा नागरिकलाई देखाएको थियो त्यो पुरा गर्न नसकेको वाजुन मर्मका कारणले राजाले राजसत्ता सहज रुपमा छोडेर श्रीपेँच र राज दण्ड नासोका रुपमा छोडेर गएका थिए सो अनुसार सत्तामा गएका नेताहरुले काम गर्न सकेनन् भन्ने सन्देश दिएको छ ।

अझ उनले दुर्भाग्यवस शिक्षा र स्वास्थ्यको व्यापारीकरण भएको, विकास निर्माणका काममा भ्रष्टीकरण भएको कुरा बताएर सिंगो राजनीतिक पार्टी र उनीहरुको नेतृत्वमा रहेका नेताहरुलाई कोरम पुग्ने गरी चुनौती दिएको बुझिन्छ । प्रशासनिक गतिविधि पनि राजनीतिक पेशामा सिमित व्यक्तिले मात्र फाइदा पाउने गरेको कटु सत्य बताएर आमनागरिकहरु सबै किसिमका अवसरहरुबाट बञ्चित भएको सन्देश राजा ज्ञानेन्द्रले दिएका छन् ।

ज्ञानेन्द्र शाहले न्यायिक क्षेत्रमा उत्पन्न विचलनले सबैतिर निरासा छाएको बताएर न्यायलयको हिजो आजको गतिविधिमाथि समेत सचेत गराउने गरी विचार राखेका छन् ।
राजा ज्ञानेन्द्रको अभिव्यक्तिले कार्यपालिका, व्यवस्थापिका र न्यायपालिका सबैलाई सचेत गराउँदै उनीहरुको कमीकमजोरी औंल्याएर आमनागरिकको पक्षमा अभिव्यक्ति दिएको पाइन्छ ।

शाहले सार्वभौमिकता, राष्ट्रियता र राष्ट्रियएकता दुर्लभ गराउने, मौलिक धर्म संस्कृति संकटमापार्ने र राष्ट्रहितमा केन्द्रित रहनु पर्ने परराष्ट्रनीति असन्तुलित भई राष्ट्रिय सुरक्षा स्वार्थमा चुनौती थपिएकोले उनको मन पोलेको बताउनुले नेपालको परराष्ट्रनीति समेत दोबाटोमा अल्मलिएको र यसले राष्ट्रिय पहिचान नै गुम्दै गएकोमा चिन्ताव्यक्त गरिएको देखिन्छ । अहिले सडक र सोसल मिडियामा राष्ट्रियताको पक्षमाउठेका आवाजपनि राजाज्ञानेन्द्रको आवाजसंग मिल्दो जुल्दो छ ।

हुन त राष्ट्रियताको ठेकेदार राजसंस्था मात्र हुन सक्दैन । विश्वमा धेरै देशहरु यस्ता छन् जहाँका राजा देश छोडेर भागेपनि राष्ट्रियता बचाउन नागरिकहरु लागेका छन् । त्यसैले राष्ट्रियताको पहिचान भनेको राजामात्र होइनन । सिंगो देशका नागरिकले अपनाउने संस्कृतिहरुको समष्टिगतरुप नै त्यहाँको राष्ट्रियताको पहिचान हो । तर नेपालको सन्दर्भ अलि फरक छ । तपोभूमिको देश, मन्दिरै मन्दिरको देश भनेर चिनिएको नेपालमा राजसंस्था र नागरिकबीचको धार्मिक, सांस्कृतिक सम्बन्धहरु प्रगाढ थियो जसलाई मास्नेहरु आफै अलोकप्रिय हुँदै गएकाले कतै राजसंस्थाले नै नेपालको पुरानो संस्कृतिको पूर्नजागरण गरिदेला कि भन्ने आशा राजावादी नागरिकमा हुनु स्वभाविक नै हो । राजाको दशैंको अवसर पारेर आएको राजनीतिक शुभकामनाउनै राजावादी नागरिकहरुको त्यहीइच्छा पूरा गर्न आएको जस्तो अनुमान गरिएको छ ।

राजा ज्ञानेन्द्रले १४ बर्ष पछाडि हिम्मत गरेर शुभकामना सन्देशमा‘हरेक नेपालीलाई आफ्नो स्वतन्त्रविचार र आस्थाको अधिकार छ, हुन्छ र रहन्छ’भनेका छन् । उनले राजसंस्था बैचारिक आस्थाका आधारमा विभेद गर्दैन त्यो हाम्रो मान्यता पनि होइन, न त परम्परा नै हो भनेर राजसंस्थाले विगतदेखि विभिन्न राजनीतिक शक्तिलाई संरक्षण दिंदै आएको भनेर लाग्ने गरेको आरोपलाई हो भनेर स्वीकार गरेजस्तो भएको छ ।

माओवादीलाई वा अन्य कम्युनिष्टहरुलाई राजदरवार बाट संरक्षण थियो भन्ने कुराको पुष्टि यो शुभकामना सन्देशले गरेको छ । होलेरी काण्डमा सेना परिचालन हुन नदिएर माओवादीलाई राजसंस्थाले बचाएको थियो । त्यो किन गरिएको थियो भन्ने राजा ज्ञानेन्द्रको अभिव्यक्तिले घुमाउरो पाराले स्वीकार गरेको छ ।

माओवादीलाई वा अन्य कम्युनिष्टहरुलाई राजदरवार बाट संरक्षण थियो भन्ने कुराको पुष्टि यो शुभकामना सन्देशले गरेको छ । होलेरी काण्डमा सेना परिचालन हुन नदिएर माओवादीलाई राजसंस्थाले बचाएको थियो । त्यो किन गरिएको थियो भन्ने राजा ज्ञानेन्द्रको अभिव्यक्तिले घुमाउरो पाराले स्वीकार गरेको छ ।

अझ राजाज्ञानेन्द्रले शाहबंशीय राजपद्धतिको इतिहासले स्पष्ट गरेको छ भन्दै राष्ट्रिय आवश्यकता र जनचाहनाको परिधिबाहिरबाट कुनै पनिसमस्याको समाधान राजासंस्थाले खोजेको छैन र खोज्ने पनि छैन भन्नुले अबका दिनमा राजसंस्था पुर्नस्थापना भएपनि यो राजनीतिक बटमलाई भन्दा बाहिर जाने छैन भन्न खोजेका छन् ।

नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ले संबैधानिक राजतन्त्रलाई स्वीकार गरेकै थियो । हिन्दु धर्मलाई पनि आत्मसाथ गरेको थियो । तर राजा ज्ञानेन्द्रले धारा १२७ प्रयोग गर्दा आफू सक्रिय हुनचाहे । त्यो उनको भुल थियो ।त्यस भन्दापछि नाति हृदयन्द्रलाई बेबी किङ्को रुपमा राख्न गिरिजाप्रसाद कोइरालाले गरेको प्रस्ताव नमान्नु पनि उनको भुल थियो भन्नेहरु अहिले पनि सशक्त राजनीतिमा छन् । राजा ज्ञानेन्द्रको ती कमजोरीहरु देख्नेहरुले अब कसरी प्रतिक्रिया दिने हुन हेर्न बाँकी छ ।

तर डा. बाबुरामभट्टराईले पाँचपूर्व प्रधानमन्त्रीलाई सुनाएको षडयन्त्रको बारेमा विस्तृतमा बुझेर बसेका र उनले राजाको यो प्रतिक्रयालाई कडा रुपमा टिप्पणी गरेको पाइनुले उनले भनेको त्यो ठूलो षडयन्त्रको शुरुवात यो सन्देशबाट भएको हो कि भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ ।

राजा ज्ञानेन्द्रले देशभक्तिको भावना र राष्टप्रतिको भावना मानिसमा दभित भएपनि नामेट हुन सक्दैन । योग्य समयमा समुचित तरिकाबाट त्यो प्रस्फुटिक हुने गर्दछ भन्नुलाई पनि अहिलेको राजावादीहरुले सडक तताएका कुराहरुलाई समर्थन गरेर बोलेको जस्तो देखिएको छ ।

केही समययता जिम्मेवार एवं देशभक्त नागरिकहरुबाट राष्ट्रको चिन्ताले व्याकुल भई व्यक्त विचारहरुलाई राजसंस्थाले ध्यानपूर्वक सुनेको भनेर देशमा भइरहेको सबैखाले गतिविधिहरुबाट अपडेट रहेको जानकारी गराउन उनी पछि हटेका छैनन् ।

सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा ‘प्रजातानित्रक, प्रगतिशील या अन्यजुनसुकै विचारप्रति आस्थावा नभएपनि राष्ट्रप्रतिको श्रद्धाले सबै नेपालीलाई एउटै मालामा उन्ने विश्वास हामीले लिएकाछौं’ भन्नुले सबैखाले विचारधारालाई आफूले नेतृत्व गर्न सक्ने सन्देश पनि दिएको पाइन्छ ।

राजा ज्ञानेन्द्रको विज्ञप्तिमा अतितका गौरबपूर्ण विधिव्यवस्थालाई सम्झेर विध्यमान कान मिल्दा स्थितिलाई सुधार्ने सकारात्मक र देश सुहाउँदो राजनीति राज्यव्यवस्थाका सबै क्रियाशिल शक्तिहरुबाट सही सोच राख्नु पर्ने र त्यो नै देश र जनाताको हितमा उपयुक्त अनुभूतिहुने भन्नुले साच्चिकै राजसंस्था अब तयारीका साथ सत्ता परिवर्तन गर्ने तर अबको परिवर्तन अहिले सत्तामा बस्नेहरुसंगसंगै मिलेर गर्ने भन्ने देखिएको छ ।

यसको लागि नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ लाई पुर्नस्थापना गर्ने रणनीतिमै राजसंस्था लागेको प्रष्ट हुन्छ । विभिन्न किसिमले भ्रष्टचारीहरुलाई कारवाही गर्न सक्ने गरी अघिबढ्ने हो या एकपटक सबैलाई माफी दिनेगरी सबै मिलेर देश विकासको अभियानमा संगसंगै अघि बढ्नेहरु अगामी दिनका अभिव्यक्तिहरुबाट थप प्रष्ट हुने नै छ । तर अहिलेको यो अभिव्यक्ति भनेको राजापनि राजनीतिमा सक्रिय हुन चाहना राखेको देखिन्छ । केही नागरिकले राजाले धार्मिक र सामाजिक गतिविधिहरु धेरै गरिसके अब राजनीतिक गतिविधिमा समेत भाग लिनु पर्दछ भन्ने गरेकाले त्यही कुरालाई आत्मसाथ गर्दै राजनीतिक विचार दिएको हुन सक्दछ ।

कोरोना भाइरसको महामारीका कारण यस वर्ष राजा ज्ञानेन्द्र शाहले महाअष्टमीका दिन विभिन्न शक्तिपीठहरूको दर्शन गर्ने कार्यक्रम र दशमीमा सर्वसाधरणलाई टीका लगाउने कार्यक्रम नहुने उनको सचिवालयले यस अघि नै बताएसकेको छ । शक्तिपीठहरुमा नगएपनि राजावादी नेपालीहरुका लागि राजाको शुभकामना एउटा अमृत बुटीकै जस्तो उपयोगी भएको सोसल मिडियाका प्रतिक्रियाहरु हेर्दा देखिन्छ ।

सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा ‘प्रजातानित्रक, प्रगतिशील या अन्यजुनसुकै विचारप्रति आस्थावा नभएपनि राष्ट्रप्रतिको श्रद्धाले सबै नेपालीलाई एउटै मालामा उन्ने विश्वास हामीले लिएकाछौं’ भन्नुले सबैखाले विचारधारालाई आफूले नेतृत्व गर्न सक्ने सन्देश पनि दिएको पाइन्छ ।

राजाको यस अभिव्यक्तिले राजनेताहरु,न्यायलय, प्रशासन, संसद सबैलाई सच्चिन, जनमुखी हुन आग्रह समेत गरेको छ । राजनीतिक पार्टी र नेताहरु सच्चिएर अघिबढेर गणतन्त्रलाई जनमूखी बनाउने कि राजसंस्थालाई पुर्नस्थापित गरेर मिलिजुली जाने अब भूमिका निर्वाह गर्ने पालो राजनीतिक दल र नेताहरुमा आएको छ ।