काठमाडौं। घरमा साना बालबालिका छन् । प्रायः तिनीहरूले केहि सोध्दा झुट बोल्छन्। तपाईंले सानो झुटलाई बेवास्ता गर्न हुन्न , तर यदि तिनीहरूमा झूट बोल्ने बानी बस्यो भने, यो भविष्यमा ठूलो समस्या हुन सक्छ।

यस्तो अवस्थामा सुरुमै झूट बोल्नबाट रोक्न सके राम्रो हुन्छ । आज हामी तपाईलाई यस्ता अभिभावकको टिप्स बताउँदैछौं, जसको माध्यमबाट तपाईले थाहा पाउन सक्नुहुन्छ कि तपाईको बच्चाले तपाईसँग झुट बोलेको छ वा सत्य थाहा पाउन सक्नु हुनेछ ।

अनुहारको अभिव्यक्तिमा अचानक परिवर्तन– बालबालिकालाई आफ्नो अनुहारको भाव कसरी लुकाउने भन्ने थाहा हुँदैन । जब तपाई उसलाई कडाईका साथ केहि सोध्नु हुन्छ र उसको अनुहारको भाव अचानक परिवर्तन हुन्छ। तब बुझ्नुहोस् कि केहि गलत छ।

तपाइँले सोध्नुहुँदा, बच्चाले फटाफट जवाफ दिईरहेको छ, तर उसको अनुहारका भावहरू बद्लिएको छ भने यस्तो अवस्थामा बच्चाले तपाईसँग झूट बोलिरहेको छ भन्ने बुझ्नुपर्छ। बच्चाको शारीरिक भाषा हेरेर पनि उसको सत्यताको अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ।

ठूलो स्वर गर्नु– जब बच्चाले सामान्यभन्दा ठूलो स्वरमा तपाईंको प्रश्नको जवाफ दिन्छ। तब बुझ्नुहोस् कि ऊ झूट बोलिरहेको छ। वास्तवमा, चर्को स्वर मार्फत उसले जे बोलिरहेको छ त्यो सत्य हो भनी देखाउन खोज्छ। जबकि सत्य बोल्ने बच्चा सधैं सामान्य स्वरमा बोल्छ। यदि तपाइँको प्रश्नको जवाफ दिँदै बच्चाले हल्लाउन थाल्छ भने, त्यो पनि उसको झूटको संकेत हुन सक्छ।

आँखा झुकाउनु –मनोचिकित्सकहरूका अनुसार जब कुनै व्यक्ति झुट बोल्छ, उसले आँखा झुकाउन थाल्छ । यो बच्चामा पनि लागू हुन्छ। यदि उसले जवाफ दिँदै आँखा झुकाउन थाल्छ र आँखामा आँखा लगाएर बोल्दैन भने त्यो झूट बोलेको संकेत हो । तपाईंले उसलाई तपाईंसँग आँखा जुधाएर कुरा गर्न भन्नु हुँदा उसले जबरजस्ती आँखा जुधाउन खोज्छ भने उसले झूट बोलेको हुन सक्छ ।

चुलबुल गर्नु– सामान्यतया, सत्य बोल्ने बच्चाहरूले कुनै पनि प्रश्नको जवाफ शान्तपूर्वक दिन्छन्। तर झुट बोल्ने बच्चाको अवस्था यस्तो हँुदैन । जवाफ दिंदा उ नर्भस हुन्छ र बारम्बार आफ्नो नाक, कान वा आँखा छुने प्रयास गर्छ। धेरै बच्चाहरूले जवाफ दिँदै आफ्नो ओठ टोक्न थाल्छन्, धेरैले आफ्नै हातले अर्को हात समात्न थाल्छन्। यी सबै उनीहरुको झुटको संकेत हो ।

धेरै प्रश्नहरू एक साथ गर्नुहोस्– यदि तपाईलाई बच्चाले झूट बोलेको जस्तो लाग्छ भने, उसलाई एकपछि अर्को धेरै प्रश्नहरू सोध्नुहोस्। एक–दुई झुट बोल्न सजिलो हुन्छ तर धेरै झुट बोल्न गाह्रो हुन्छ। यस्तो अवस्थामा तपाईको लगातारको प्रश्नले बच्चा त्रसित हुन्छ र उसको मुखबाट सत्य निस्कन्छ। आफ्नो बच्चा झूटो बोलिरहेको थाहा पाएपछि उसलाई गाली नगर्नुहोस्, तर यसको साइड इफेक्टको बारेमा मायाका साथ राम्रो संग बताउनुहोस्। तपाईको सानो गाली र अलिकति मायाले मात्र उसलाई अनुशासनमा ल्याउनेछ।