काठमाडौँ। शरीरलाई  उचित कार्य गर्नको लागि कोलेस्ट्रोल धेरै महत्त्वपूर्ण छ। कोलेस्ट्रोल एउटा हर्मोन हो जसले कोशिका झिल्ली बनाउँछ, मेटाबॉलिज्मलाई गति दिने र शरीरको लागि आवश्यक बाइल एसिड बनाउँछ। यो रगत भित्र पाइने मोम जस्तो पदार्थ हो। यसका साथै यसले कोशिकाहरूलाई स्वस्थ राख्ने र नयाँ कोषहरू बनाउने जिम्मेवारी पनि खेल्छ।

तर जब शरीरमा कोलेस्ट्रोलको स्तर बढ्छ अर्थात् लो डेन्सिटी लिपोप्रोटिन (एलडीएल) शरीरमा बढी हुन्छ तब यसले हृदयाघात र स्ट्रोकको जोखिम बढाउँछ। यदि तपाई यस रोगबाट बच्न चाहनुहुन्छ वा नियन्त्रण गर्न चाहनुहुन्छ भने यस लेखमा उल्लेख गरिएका उपाय अपनाएर आफ्नो कोलेस्ट्रोल घटाउन सक्नुहुन्छ।

पहिले राम्रो र नराम्रो कोलेस्ट्रोल के हो थाहा पाउनुहोस्
कोलेस्ट्रोल शरीरको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ, तर यसको स्तर बढ्नाले तपाईंलाई धेरै रोगहरूले घेर्न सक्छ। वास्तवमा कोलेस्ट्रोल दुई प्रकारका हुन्छन्। पहिलो राम्रो कोलेस्ट्रोल, जुन शरीरको लागि आवश्यक छ। त्यस्तै, दोस्रो खराब कोलेस्ट्रोल शरीरको लागि हानिकारक छ।

कोलेस्ट्रोल लिपिड र प्रोटिन मिलेर बनेको हुन्छ जसलाई सामान्यतया लिपोप्रोटिन भनिन्छ। उच्च घनत्व लिपोप्रोटिन (HDL) राम्रो कोलेस्ट्रोल हो किनभने यसमा अधिक प्रोटीन र कम बोसो हुन्छ। यसले शरीरलाई अतिरिक्त कोलेस्ट्रोल हटाउन मद्दत गर्छ। त्यस्तै, कम घनत्व लिपोप्रोटिन (LDL) खराब कोलेस्ट्रोल हो। यस्तो अवस्थामा लिपोप्रोटिनमा प्रोटिनको सट्टा बोसोको मात्रा बढी हुन्छ । यसले धमनीहरूमा टाँसिन्छ र हृदय रोगको जोखिम बढाउँछ।

किन बढ्छ कोलेस्ट्रोल ?

कोलेस्ट्रोल बढ्नुको मुख्य कारण गलत खानपान र जीवनशैली हो। यसबाहेक आनुवंशिक कारणले पनि कोलेस्ट्रोल बढ्न सक्छ।

२० वर्षपछि हुनुहोस् सचेत 
खराब जीवनशैलीका कारण युवाहरू पनि यो रोगको सिकार भइरहेका छन्। धेरै मानिसमा कोलेस्ट्रोल बढ्ने लक्षण सुरुमा देखिँदैन जसका कारण पछि मानिस धेरै ठूला रोगको सिकार बन्न सक्छ। यदि २० वर्ष नाघेको छ भने वर्षमा कम्तीमा दुईपटक कोलेस्ट्रोलको स्तर जाँच गराउनु पर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन्। यदि तपाईं हृदय रोगको शिकार हुनुभएको छ भने, तपाईंले जतिसक्दो चाँडो परीक्षण गराउनु पर्छ।

यी खानेकुराले बढाउँछ उच्च कोलेस्ट्रोल 
कोलेस्ट्रोल बढाउने खानेकुरामा स्याचुरेटेड फ्याट बढी हुन्छ, जसलाई कोलेस्ट्रोलका बिरामीहरूले तुरुन्तै त्याग्नुपर्छ। फुल फ्याट दूध-दही-बटर र चिज जस्ता खानेकुरामा संतृप्त फ्याट हुन्छ। यसबाहेक रातो र प्रशोधित मासु, भैँसीको मासु, सुँगुरको मासु, तेलमा भुटेको खानेकुरा, कुकीज र मिठाइहरू पनि कोलेस्ट्रोल बढाउन जिम्मेवार हुन्छन्।

कोलेस्ट्रोल नियन्त्रण गर्न यी खानेकुरा खानुपर्छ
सबै कोलेस्ट्रोलयुक्त खानेकुरा स्वास्थ्यका लागि हानिकारक हुँदैनन्। कतिपयले शरीरलाई फाइदा पनि दिन्छन् । यस्ता खानेकुरामा अण्डा, शंख, जनावरको कलेजो, मिर्गौला र मुटु पर्दछन्। यसबाहेक कोलेस्ट्रोल कम गर्न हरियो सागसब्जी, फलफूल, अन्न, बीउ र फाइबर युक्त खानेकुरा प्रशस्त मात्रामा सेवन गर्नुपर्छ।

कोलेस्ट्रोलको सही मापन के हो
बालबालिका र वयस्कहरूमा कोलेस्ट्रोलको मात्रा फरक हुन्छ। २०० एमजी/डिएल भन्दा कम कुल कोलेस्ट्रोल स्तर सामान्य मानिन्छ। कोलेस्ट्रोलको स्तर २०० र २३९ एमजी/डिएल को बीचमा हुनु भनेको यो भन्दा माथि जानु हुँदैन। यसबाहेक, २४० एमजी/डिएल वा माथिको कोलेस्ट्रोल स्तर उच्च मानिन्छ र यो खतराको घण्टी हो।

बढ्दो कोलेस्ट्रोलले लग्न सक्छ यी रोगहरू 
यदि तपाईलाई उच्च कोलेस्ट्रोल भएको पत्ता लागेको छ र यदि तपाईले लामो समयसम्म यसको उपचार गर्नुभएन भने, यसले तपाईको धमनीमा प्लाक बनाउन सक्छ। प्लाक एक फ्याटी, मोमी पदार्थ हो जुन धमनीको पर्खालमा जम्मा हुन्छ। यसले धमनीहरू साँघुरो पार्छ र यो अवस्थालाई एथेरोस्क्लेरोसिस भनिन्छ। एथेरोस्क्लेरोसिस एक गम्भीर अवस्था हो। यसले धमनी मार्फत रक्त प्रवाह कम गर्छ। जसका कारण स्ट्रोक, हृदयाघात, छाती दुख्ने, मिर्गौलाको समस्या लगायतका रोग लाग्न सक्छन् ।