काठमाडौं । ताइवानकी राष्ट्रपति साइ इङ वेनको अमेरिका भ्रमणले चीन यति धेरै रिसाएको छ कि उसले ताइवानलाई प्रत्यक्ष आक्रमणको चेतावनी दिन थालेको छ । हालै चीनले ताइवानको सीमामा तीन दिनसम्म युद्धाभ्यास गरेको थियो। ताइवानले सैन्य अभ्यासको तेस्रो दिन १२ चिनियाँ युद्धपोत र ९१ जेट विमानलाई रोकेको दाबी गरेको छ ।

एकातिर चीनले ताइवानमाथि दबाब दिइरहेको छ भने अर्कोतिर ताइवानलाई अमेरिकाको समर्थन मिलिरहेको देखिन्छ । चीनको युद्धाभ्यास सकिएसँगै अमेरिकाले फिलिपिन्स नजिक आफ्नो सैन्य अभ्यास सुरु गरेको छ । ताइवान र चीनबीचको यो तनावले युद्धको डरलाई अझ बलियो बनाएको छ।

त्यसोभए चीनले ताइवानलाई किन आफ्नो अंग मान्छ ? ताइवानलाई पहिले फर्मोसा टापु भनिन्थ्यो। सन् १९४९ देखि चीन यो टापु कब्जा गर्न चाहन्छ। चीनले ताइवान विरुद्ध सैन्य कारबाही गर्न दशकौंदेखि तयारी गरिरहेको छ।

चीन र ताइवानबीच जारी द्वन्द्व नयाँ होइन। सन् १९४९ मा चियाङ काइ शेकको समयदेखि नै यी दुईबीचको तनाव चलिरहेको छ । वास्तवमा, ताइवानको वास्तविक नाम रिपब्लिक अफ चाइना हो। यसको सांस्कृतिक पहिचान चीन भन्दा धेरै फरक र धेरै बलियो छ। जबकि चीनको नाम पिपुल्स रिपब्लिक अफ चाइना हो। यसरी ‘रिपब्लिक अफ चाइना’ र ‘पिपुल्स रिपब्लिक अफ चाइना’ दुवैले एकअर्काको सार्वभौमसत्तालाई मान्यता दिँदैनन्।

दुवै देशले आफूलाई आधिकारिक चीनका रूपमा दावी गर्दै मुख्यभूमि चीन र ताइवान द्वीपको आधिकारिक प्रतिनिधि भएको दाबी गर्दै आएका छन् । कागजी कागजातमा दुवैको नाममा चीन जोडिएको छ। ताइवान द्वीप १९५० देखि व्यावहारिक रूपमा स्वतन्त्र छ। तर चीनले यसलाई आफ्नो विद्रोही प्रान्तको रुपमा लिने गरेको छ ।

जवाहरलाल नेहरू युनिभर्सिटीको सेन्टर फर चाइनिज एन्ड साउथ ईस्ट एसियन स्टडिजकी सहायक प्राध्यापक गीता कोचरले एक मिडिया हाउसलाई दिएको अन्तर्वार्तामा सन् १६४४ मा चीनमा चिङ राजवंश सत्तामा आएको र चीनलाई एकीकरण गरेको बताइन् ।

१८९५ मा, चिंगले ताइवान टापु जापानी साम्राज्यलाई हस्तान्तरण गरे। तर १९११ मा चिन्हाय क्रान्ति भयो, जसमा चिंग राजवंश सत्ताबाट पछि हट्नु पर्यो। यसपछि चीनमा कुओमिन्ताङको सरकार गठन भयो। त्यसपछि चिङ राजवंशको अधीनमा रहेका सबै क्षेत्र कुओमिन्ताङ सरकारलाई दिइयो। कुओमिन्ताङ सरकारले चीनको आधिकारिक नाम रिपब्लिक अफ चाइना राखेको थियो।

चीन र ताइवानबीच तनाव सन् १९४९ देखि सुरु भएको थियो । त्यतिबेला चीनको गृहयुद्धमा माओ त्सेतुङको नेतृत्वमा कम्युनिष्टहरूले चियाङ काइ-शेकको नेतृत्वमा रहेको राष्ट्रवादी कुओमिन्ताङ पार्टीलाई पराजित गरे। कुओमिन्ताङ भागेर ताइवान गए । चीनमा सत्तामा आएका कम्युनिष्टहरूको नौसैनिक बल नगण्य थियो। यही कारण माओको सेनाले सागर पार गरेर ताइवानलाई नियन्त्रण गर्न सकेन।

जेएनयूका एसोसिएट प्रोफेसर रविप्रसाद नारायणले एक अन्तर्वार्तामा सन् १९७१ पछि ताइवानमा परिवर्तन हुन थालेको बताए । अमेरिकी राष्ट्रपति रिचर्ड निक्सनले चीनलाई मान्यता दिँदै ताइवानले संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदबाट बाहिरिनुपर्ने बताए। सन् १९७१ देखि चीन संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद्को सदस्य बनेको थियो र सन् १९७९ मा संयुक्त राष्ट्र संघबाट ताइवानको आधिकारिक मान्यता समाप्त भयो। त्यसबेलादेखि ताइवानको पतन सुरु भयो।

सन् १९४९ मा चीनमा दुई दशक लामो गृहयुद्धको अन्त्यमा माओत्सेतुङले सम्पूर्ण चीनलाई आफ्नो कब्जामा लिएका थिए । विपक्षी राष्ट्रवादी पार्टीका नेता र समर्थकहरू ताइवान भागे। यसपछि ताइवानले अमेरिकाको संरक्षण पायो । सन् १९५० मा अमेरिकी राष्ट्रपतिले चीन र ताइवानबीचको समुद्रमा गस्ती गर्न युद्धपोत ‘सेभेन्थ फ्लीट’ पठाएका थिए ।

सुरुमा, ताइवान संयुक्त राष्ट्रको सदस्य थियो र चीन थिएन। तर जब चीनले अमेरिकासँगको सम्बन्ध सुधार्न थाल्यो र विश्वमा चीनको वर्चस्व बढ्न थाल्यो तब सन् १९७१ मा चीनले संयुक्त राष्ट्र संघको सदस्यता पायो र ताइवानको सदस्यता खारेज भयो । चीनले ताइवानलाई आफ्नो राज्य घोषणा गर्‍यो र चीनको दबाबमा अन्य देशहरूले विस्तारै ताइवानसँगको कूटनीतिक सम्बन्ध तोडेका थिए।

ताइवान १४०० वर्ग माइलभन्दा कम क्षेत्रमा मात्र फैलिएको छ। यसको जनसंख्या २३ मिलियन अर्थात २.३ करोड छ। यो टापु दक्षिण पूर्वी चीनको तटबाट करिब १०० माइल टाढा अवस्थित छ। ताइवानको आधिकारिक मुद्रा नयाँ ताइवान डलर हो। यो देशमा दुई राष्ट्रिय भाषाहरू छन्। मन्डारिन र हक्का ताइवानमा बोलिन्छ।

ताइवानको झण्डा सन यात सेन र लु हाओ तुङले डिजाइन गरेका थिए। ताइवानको झण्डालाई सन् १९२८ मा आधिकारिक रूपमा मान्यता दिइएको थियो। यो झण्डाको रातो रंगले क्रान्तिकारीहरूको प्रतिनिधित्व गर्छ।

ताइवानी चलचित्रहरूले विश्वभरका चलचित्र महोत्सवहरूमा विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार जितेका छन्। ताइवानका निर्देशक आङ लीले समीक्षकहरूले प्रशंसित फिल्महरू निर्देशन गरेका छन्। यी चलचित्रहरूमा क्राउचिंग टाइगर, हिडन ड्रैगन; ईट, ड्रिंक मैन एंड वुमेन, सेंस एंड सेंसिबिलिटी, ब्रोकेबैक माउंटेन और लाइफ ऑफ पाई समावेश छन् ।

ताइवानका मानिसहरूको जीवनशैली पनि पश्चिम र युनाइटेड किंगडमको जस्तै छ। सुन्दर टापु हुनुको अलावा, यो यसको इतिहास र सांस्कृतिक तथ्यहरूको लागि पनि परिचित छ। ताइवान एसियाकै पहिलो देश हो जहाँ समलिङ्गी विवाहलाई कानुनी मान्यता दिइएको छ। बुर्ज खलिफा निर्माण नभएसम्म ताइवानको ताइपेई १०१ भवन संसारको सबैभन्दा अग्लो भवन थियो।