काठमाडौं । अमेरिकी बियर कम्पनी कुर्सले २०२१ मा एउटा नयाँ विज्ञापन सिर्जना गर्‍यो, जुन सपनामा आउँथ्यो र मानिसहरूलाई आफ्नो ब्रान्डको मदिरा किन्न प्रोत्साहित गर्दथ्यो। सुत्नुअघि नै यसको विज्ञापन हेरेर सुत्ने र त्यसपछि रातभर स्पेशल म्युजिक बज्ने हो भने सोही कम्पनीको रक्सी सपनामा देखिने कम्पनीको दाबी छ । विज्ञापन र त्यसपछि रक्सीसँग सम्बन्धित विशेष आवाजले एक प्रकारको ट्रिगरको रूपमा काम गर्नेछ, जसले समान सपनाहरू निम्त्याउँछ।

कुर्सको यो सपना हेरफेर परियोजनामा ​​कति जनाले भाग लिएका छन् थाहा छैन। तर, यसपछि वैज्ञानिक र मनोवैज्ञानिकहरू अलर्ट भएका थिए । सपनाहरू यस्तो चीज हुन्, जसमा कसैको नियन्त्रण हुँदैन। त्यसलाई पनि कम्पनीले नियन्त्रण गर्न थाल्यो भने मानिसको दिमाग पूर्ण रूपमा नष्ट हुनेछ । निद्रा पनि प्राकृतिक रहँदैन, जसको खतरनाक प्रभाव जताततै देखिनेछ।

हार्वर्ड लगायत धेरै अन्तर्राष्ट्रिय विश्वविद्यालयहरूका निद्रा र सपना अनुसन्धानकर्ताहरूले जबरजस्ती सपनाहरू भित्र पस्ने र त्यसलाई डिजाइन गर्ने कामका खतराहरू बताउँदै खुला पत्र लेखे। यसपछि कम्पनीहरूको यस्ता प्रयोगको गतिमा ब्रेक लागेको थियो ।

ट्वीकिङ सपनालाई ड्रीम इन्क्युबेशन भनिन्छ। यसले एक विशेष सपना ट्रिगर गर्दछ। तीन वर्षअघि म्यासाचुसेट्स इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजीका वैज्ञानिकहरूले यो शब्द दिँदै सपनामा आउने कुरालाई डिजाइन गर्न सकिने बताएका थिए । यसका लागि उनीहरूले एउटा एप बनाए, जसको प्रयोगले सुतिरहेको बेलाको सपना ट्र्याक गर्न सकिन्छ ।

सुतेपछि सपनाको पहिलो चरणमा मानिसहरूलाई थाहा हुन्छ कि उनीहरूले कस्तो सपना देखिरहेका छन्। यो सपनाको सामग्री डिजाइन हुन सक्ने चरण हो। जब ड्रीम ट्र्याकरले सुतेको व्यक्ति यस चरणमा पुगेको देख्छ, उसले विशेष संगीत बजाउन थाल्छ।

यो एक संगीत धुन साथै आवाज हुन सक्छ, जसले एक विशेष कुराको बारेमा सोच्न उत्प्रेरित गर्दछ। उदाहरणका लागि, यदि ट्र्याकरले तपाईलाई पहाडको बिचमा उभिरहेको छु भन्ने सोच्न लगातार उक्साउँछ भने भोलिपल्ट बिहान तपाईले कुनै हिल स्टेशनको टिकट बुक गर्न सक्नुहुन्छ।

वैज्ञानिकहरूले सपना डिजाइन गर्न सक्षम हुने कुरा गर्ने बित्तिकै विज्ञापन कम्पनीहरूको कान खडा भयो। तिनीहरूले यसलाई आफ्नो फाइदाको लागि प्रयोग गर्ने सोच्न थाले। २०२१ मा, बियर कम्पनी मोल्सन कुर्सले यो गर्ने पहिलो थियो। मानिसहरूलाई निःशुल्क पेय र छुटको सट्टामा कुर्सको सपना इन्क्युबेशन परियोजनाको हिस्सा हुन आग्रह गरिएको थियो। तर वैज्ञानिकहरुको हस्तक्षेपका कारण बीचमै रोकियो ।

तर अहिले पनि कुनै दिन अचानक हाम्रा सपनाहरु विज्ञापन कम्पनीको हतियार बन्ने खतरा टरेको छैन । मदिरादेखि खेलौना, खाना र फोन पनि सपनाबाट बेचिनेछ। अमेरिकी मार्केटिङ एसोसिएशनको फ्युचर अफ मार्केटिङ सर्वेक्षणले सन् २०२५ सम्ममा त्यहाँ फैलिएका ४०० भन्दा बढी ठूला मार्केटिङ कम्पनीहरूमध्ये ७७ प्रतिशतले हतियार बनाएर सपनामा घुसपैठ गर्ने दाबी गरेको छ।

सपना हेरफेरको एक फाइदा पनि छ, तर मात्र त्यतिबेला जब हामी यसलाई आफैं हेरफेर गर्छौं। अर्थात्, हामी सपनामा के हेर्न चाहन्छौं भन्ने निर्णय गर्छौं। जस्तै भोलि तपाईको अफिसमा ठूलो प्रस्तुति छ। आज राती सुत्दा, तपाइँ प्रस्तुतिको सफलताको सपना मात्र देख्नुहुनेछ भन्ने निर्णय गर्नुहोस्। यस्तै सोचेर सुत्नुभयो भने एउटा स्टेज आउँछ, जसलाई लुसिड ड्रीम स्टेज भनिन्छ। यो समय हो जब सुतेको व्यक्तिको सपनामा पूर्ण नियन्त्रण हुन्छ। उसले चाहेको जस्तो आकार दिन सक्छ। त्यसो हुँदा प्रस्तुतिको सफलता देखेर, तपाईंको आत्मविश्वास अर्को दिन बढ्नेछ।

वैज्ञानिकहरूले यो पनि विश्वास गर्छन् कि हामीले हाम्रो वास्तविक जीवन समस्याहरूको समाधान स्पष्ट सपनाहरूमा मात्र पाउन सक्छौं। ‘द कमिटी अफ स्लीप’ नामक पुस्तकमा लेखकले हामी सुतेपछि सपनामा कसरी समस्याको समाधान खोज्छौं भन्ने सम्पूर्ण प्रक्रियाबारे वर्णन गरेका छन्। यसका लागि सुत्नुअघि हामीले निरन्तर यही कुरा सोच्नुपर्छ । यदि तपाई कुनै विशेष व्यक्तिको कारणले समस्यामा हुनुहुन्छ भने, उसको फोटो देखेर तपाईलाई उसको बारेमा सपना देख्न थाल्नुहुन्छ, जब हामी लचिलो चरणमा जान्छौं, तुरुन्तै हाम्रो दिमाग समस्या तिर फर्काउँछौं। धेरै पटक सपना देखेर बिर्सन्छौ । यस्ता बिर्सिएका सपनाहरू सम्झने तरिका पनि छ।