काठमाडौं । इजरायलको गुप्तचर एजेन्सी मोसादका पूर्व प्रमुख योसी कोहेनका अनुसार इजरायल र साउदी अरेबियाबीचको सम्बन्ध छिट्टै सामान्य हुनसक्छ। कोहेनले भने- मेरो अनुसार दुई देशबीच सामान्य सम्बन्ध सुरु गर्न कुनै समस्या छैन। यो सम्भव छ कि इजरायल र साउदी एक साझा प्लेटफर्ममा देखा पर्छन्।

कोहेनले थप भने, ‘दुवै देशमा यस्ता नेता छन् जसले डर र चिन्ता बिना नै यस्तो निर्णय लिन सक्छन् । उनीहरूलाई यी कठिन कार्यहरू कसरी गरिन्छ भन्ने राम्ररी थाहा छ।’

योस्सी कोहेन सन् २०१६ देखि २०२१ सम्म मोसादका प्रमुख थिए। उनको कार्यकालमा इजरायलले खाडीका पाँच देशसँग कूटनीतिक सम्बन्ध सुरु गरेको थियो । यो त्यही अवधि थियो जब डोनाल्ड ट्रम्पको प्रयासमा अमेरिकाले इजरायल र खाडी देशहरूसँग अब्राहम एकर्ड नामको सम्झौता गर्‍यो।

आज यूएई र बहराइन पनि इजरायलसँगै अन्तर्राष्ट्रिय फोरमहरूमा देखिएका छन्। धेरै इजरायली कम्पनीहरूले यी देशहरूसँग अर्बौं डलरको व्यापार गरिरहेका छन् र यसबाट दुवै देश लाभान्वित भएका छन्।

कोहेनको पालामा इजरायलले इरानमाथि ठूलो दबाब दिएको थियो। उsका धेरै शीर्ष वैज्ञानिक र सेनाका जनरलहरू मारिए। इजरायलको गुप्तचर एजेन्सी मोसाद विरुद्ध यो आरोप लगाइएको थियो।

अमेरिकाले इजरायल र साउदी अरेबियाबीच मित्रता स्थापित गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । गत हप्ता, मिडिया रिपोर्टहरूले दावी गरे कि इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले गत हप्ता साउदी अरेबियाका युवराज मोहम्मद बिन सलमान (एमबीएस)सँग दुई पटक वार्ता गरेका थिए।

कुराकानी इजरायलमा बसोबास गर्ने अरब मूलका मानिसहरूलाई सीधा उडानबाट हजमा पठाउने बारे थियो। एमबीएस त्यतिबेला बहराइनमा थिए । बहराइनका विदेशमन्त्री अब्दुल्लालतिफ बान रसिद अल जायनीले यस वार्तामा मध्यस्थकर्ताको भूमिका निर्वाह गरेका थिए।

हालै इजरायलका विदेशमन्त्रीले भनेका थिए– ६ महिनामा इजरायल र साउदी अरेबियाबीचको कूटनीतिक सम्बन्ध पुनःस्थापना हुने धेरै सम्भावना छ ।

नेतान्याहु र एमबीएसबीचको कुराकानीलाई लिएर विभिन्न दाबी भइरहेको छ । इजरायली पत्रिका ‘हारेट्ज’का अनुसार नेतान्याहुले एमबीएसको अगाडि दुई देशबीच सामान्य सम्बन्ध सुरु गर्न जोड दिएका थिए । एमबीएसले यसलाई अस्वीकार गरे। उनले नेतान्याहुलाई भेट्ने प्रस्ताव समेत स्वीकार गरेनन् ।

‘टाइम्स अफ इजरायल’ रिपोर्टले नेतान्याहू र एमबीएसबीचको वार्तामा इजरायलमा बसोबास गर्ने अरब मूलका मानिसहरूलाई तेल अवीभदेखि जेद्दासम्म सीधा उडान उपलब्ध गराउने निश्चित रूपमा निर्णय भएको बताएको छ। यो उडान हज यात्रीका लागि मात्र हुनेछ।

सोही रिपोर्टमा साउदी अरेबिया सरकारले प्रत्यक्ष उडानलाई स्वीकृत गर्ने र त्यसपछि सामान्य सम्बन्धतर्फ कदम चाल्ने इजरायललाई पूर्ण आशा रहेको बताइएको छ । एमबीएसले इजरायलको कब्जामा रहेको क्षेत्रको अल-अक्सा मस्जिदको सुरक्षा नियन्त्रण प्यालेस्टाइनको सुरक्षा बललाई सुम्पिन चाहन्छ। इजरायलले पश्चिमी भाग मात्र कब्जा गर्यो। यस विषयमा पनि सहमति हुन सकेको छैन ।

गत साता इजरायलका विदेशमन्त्री एली कोहेनले मिडियासँगको कुराकानीमा भनेका थिए–हाम्रो र साउदी अरेबियाको चासो एउटै हो । आशा छ, सामान्य सम्बन्ध पनि सुरु हुनेछ। यद्यपि यो काम कहिले र कसरी हुन्छ भन्न सक्दिन।

कोहेनले स्वीकार गरे कि ह्वाइट हाउसको मध्य पूर्व मामिला संयोजक आमोस होचेस्टनले यस महिनाको सुरुमा एमबीएससँग भेटेका थिए। यस क्रममा इजरायल र साउदी अरबबीच सामान्य सम्बन्ध सुरु गर्ने विषयमा लामो छलफल भएको थियो । यसपछि इजरायली विदेशमन्त्रीको अर्को बयान आएको छ । उनले इजरायल र साउदी अरबबीच ६ महिना वा एक वर्षमा कूटनीतिक सम्बन्ध सुरु हुने आशा व्यक्त गरेका छन् ।

इजरायली सरकारले प्यालेस्टाइनको मामिलामा नरम रवैया अपनाओस् भन्ने साउदी अरेबिया चाहन्छ। अमेरिकाले पनि इजरायललाई साउदीसँग वार्ता गर्न दबाब दिइरहेको छ । तर, इजरायलको कट्टरपन्थी सरकारले प्यालेस्टाइनलाई के र कति छुट दिने हो, स्पष्ट छैन ।

इजरायल आशावादी छ कि तेल अवीवबाट जेद्दा वा मक्काको लागि सीधा उडान स्वीकृत हुनेछ। यी उडानहरूमा इजरायली मुस्लिमहरू मात्र जान्छन्। गत वर्ष २७०० इजरायली मुस्लिम हज यात्रामा गएका थिए । यो वर्ष यो संख्या ४५०० हुन सक्छ। अहिलेसम्म सबै इजरायली मुस्लिम तेस्रो देश हुँदै हज यात्रामा जान्छन्।

अधिकांश इजरायली मुस्लिम जोर्डन हुँदै मक्का जान्छन्। गत वर्ष कतारले विश्वकप फुटबलका लागि इजरायलबाट सिधा उडान अनुमति दिएको थियो । बहराइन र युएईले इजरायलसँग कूटनीतिक सम्बन्ध सुरु गरिसकेका छन् ।

गत वर्ष, संयुक्त राष्ट्रसंघका लागि साउदी अरबका स्थायी प्रतिनिधि अब्दुल्लाह अल मोलिमिनीले एक अन्तर्वार्तामा भनेका थिए- साउदी अरबले आफ्नो अडान परिवर्तन गरेको छैन। यदि इजरायलले हाम्रो माग पूरा गर्छ भने साउदी अरेबिया मात्र किन, सबै ५७ मुस्लिम देश यसलाई मान्यता दिन तयार छन् । समयले सही वा गलत निर्णय गर्दैन। प्यालेस्टिनी भूमिमा इजरायलको कब्जा विगतमा पनि गलत थियो र आज पनि गलत छ ।

साउदी अरेबिया र इजरायलबीच ब्याकडोर कूटनीति चलिरहेको कुरा निश्चित छ । इजरायली मिडियामा पनि धेरै रिपोर्टहरू आए। इजरायली र अमेरिकी नेताहरुको रियादमा गोप्य भेटघाट भएको मानिन्छ । रियाद र तेल अवीवबीच कूटनीतिक सम्बन्ध सुरु गर्ने सबैको एउटै उद्देश्य थियो।

यो पनि महत्त्वपूर्ण छ किनभने यूएई, सुडान, मोरक्को र बहराइनले इजरायललाई मान्यता दिएका छन्। कुवेत र जोर्डनले यो काम पहिले नै गरिसकेका छन् । गत वर्ष तत्कालीन इजरायली प्रधानमन्त्री नाफ्ताली बेनेटले युएईको भ्रमण गरेका थिए । उनी अबुधाबी जाने पहिलो इजरायली प्रधानमन्त्री थिए।

सन् २०२० मा पाँच खाडी देशले इजरायलको प्राविधिक कम्पनी एनएसओबाट फोन ह्याकिङ र जासुसीमा प्रयोग हुने सफ्टवेयर ‘पेगासस’ र अन्य उपकरणहरू किनेको खबर आएको थियो। यूएई र साउदी अरेबियामा, तिनीहरू विपक्षीहरूलाई नजर राख्न प्रयोग गरियो।