काठमाडौं। नेकपा (माओवादी केन्द्र) का अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री पष्पकमल दाहाल प्रचण्डले भारत भ्रमणको क्रममा शुक्रबार उज्जैनस्थित महाकालेश्वरको मन्दिरमा गेरुवस्त्र धारण गरेको दृष्यले सबैमा जिज्ञासा उत्पन्न गराएको छ।

प्रधानमन्त्री दाहालले जीवनको उर्जाशील समय कम्युनिष्ट आन्दोलनमा व्यतित गरेका उनीे गेरुवस्त्र धारण गर्दै पूजा अर्चना गरेको दृष्यले नेपालीजनले प्रचण्डको सामान्य स्वेच्छिक कार्यका रुपमा लिन सकिरहेका छैनन्। यसको अन्तर्य पहिल्याउने प्रयत्न गरिरहेका छन्।

उनले शुक्रबार मध्य प्रदेशको उज्जैनस्थित महाकालेश्वर मन्दिरमा गेरुवस्त्र धारण गर्दै १०८ किलो रुद्राक्ष र ५१ हजार भेटी चढाएका थिए। उनको धार्मिक कार्यको अन्तर्य र सन्देश दूरगामी देखिएको छ। यसका प्रभाव सत्ता राजनीति र अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा समेत पर्ने देखिएको छ।

उनले हिन्दु राष्ट्र नेपाललाई धर्म निरपेक्ष मुलुक बनाएको श्रेय आफैंले लिँदै आएका छन्। माओवादी अध्यक्षसमेत रहेका प्रधानमन्त्री दाहाल कुनै धर्मप्रति राज्यले झुकाव राख्न नहुने मान्यतामा अडिग रहेको सार्वजनिक रुपमा बताउँछन्।

देशको विद्यमान राजनीतिक व्यवस्थाको उपज आफू र आफ्नै नेतृत्वमा सञ्चालित जनयुद्ध भएको उनको दाबी छ। यसर्थ उनले भारतमा गरेको धार्मिक कार्य स्वेच्छिक नभएर बाध्यात्मक भएको निष्कर्ष निकाल्न सकिन्छ।

उनले धर्मलाई रुढीवादीको संज्ञा दिँदै राज्यले निश्चित धर्मलाई प्रश्रय दिन नहुने पक्षमा मत राख्दै आएका छन्। कम्युनिष्ट विचारधाराका पथप्रदर्शक कार्ल माक्र्सले अफिमको संज्ञा दिए जस्तै उनले पनि हिन्दु धर्मलाई पुरातन र अवैज्ञानिक भन्दै धार्मिक गतिविधिमा सक्रियता कहिल्यै देखाएनन्।

तथापि हिन्दु धर्मसँग सम्बन्धित सामाजिक तथा सास्कृतिक पक्षका रुपमा रहेको कतिपय सार्वजनिक कार्यक्रममा सहभागीता जनाउने गर्दथे। हिन्दु धर्मसँग जोडिएको सार्वजनिक कार्यक्रममा सहभागिताका लागि औपचारिक रुपमा उनको उपस्थिति रहेको हुन्थ्यो।

तर, धार्मिक उद्देश्यले हिन्दु धर्मका मठ मन्दीरमा उनको सहभागिता भएको कहिल्यै देखिएन। यसपाली अप्रत्याशीत रुपमा भारतमा देखिएको.उनको नयाँ गेरुवस्त्रधारी अवतारले स्वेच्छाको उपज कदापी होइन।

विश्व शक्ति राष्ट्रको दौडमा होमिएको भारतले नेपालप्रतिको धार्मिक नीतिमा अहिलेको प्रधानमन्त्री दाहालको कार्यले सफलता हासिल गरेको छ। यसले नेपाललाई हिन्दु धर्मको पक्षमा खुलेको सन्देश विश्वसामु दिन मोदीको कदम कामयावी भएको छ।

धर्मनिरपेक्षताको पक्षमा दृढतापूर्वक अडान राख्ने दाहालको भारत भ्रमणको क्रममा आएको बदलाव स्वतस्फुर्त रुपमा आएको आँकलन गर्नु सतही हुन्छ।उनको यस कदमको पछाडि राजनीतिक दबाव र भारतीय सत्तामा रहेका हिन्दुवादी रिझाएर सत्तामा टिक्ने अभिप्रायले रचित नयाँ कृत्यको रुपमा लिन सकिन्छ।

प्रधानमन्त्री बनेदेखि भारत भ्रमणको उत्कट मोह तर भारतको बेवास्ताले प्रताडित प्रधानमन्त्री दाहाल निकै लामो अन्योलताका बीच भ्रमणको निम्तो पाएका हुन्। भ्रमणको अनिश्चितताका बाबजुद बुधबार चारदिने भ्रमणका लागि भारत पुगेका उनी निकै हौसिएका थिए।

उनको विवादास्पद कार्यले तर भ्रमण अघिको उत्साह कायम रहन सकेन। भारत भ्रमणले ब्रेक थ्रु गरेको बताएका प्रधानमन्त्री दाहाल स्वदेश फर्किएपछि विवादमा तानिएका छन्।

भारतीय समकक्षी नरेन्द्र मोदीसँग हैदरावाद हाउसमा भेटवार्तापछि नेपाल भारत विद्युत तथा व्यापार सम्बन्धि सात बुँदे सहमति समेत गरेका छन्। प्रधानमन्त्री दाहालले भेटमा नेपाल भारत सीमा समस्याका बारेमा बंगलादेशी मोडेल अघि सारिएको समेत बताए।

लामो समयदेखि विवाद कायम रहेको लिपुेलेख, कालापानी र लिम्पीयाधुरालाई नेपाललाई सहज हुने गरी भारतको अन्य भूमिसँग साटफेर गर्न सकिने विषयमा समेत छलफल भएको बताए।

उनको यही अभिव्यक्तिलाई लिएर प्रतिपक्षी दलहरुले आइतबार सदन अवरुद्ध गरेका थिए। शनिबार भ्रमण सकाएर नेपाल फर्किएका प्रधानमन्त्रीको सीमा विवादबारे भारत भ्रमणमा छलफल गरिएको उक्त नयाँ प्रस्ताव पनि विवादास्पद बनेको छ।

औपचारिक रुपमा चौथो भारत भ्रमणका लागि नयाँ दिल्ली पुगेका उनको सबैभन्दा रोचक पक्ष र सवार्धिक चर्चाको विषय गेरुवस्त्र पहिरिएर गरिएको धार्मिक कार्य नै बन्न पुगेको छ। यद्यपि उनको सम्मानमा भारतले कञ्जुस्याईं गरेको पनि चर्चाको विषय बनेको छ।

विगतमा सदैब हिन्दु धर्मप्रति कठोर रहेका दाहाल गेरु वस्त्रको भेषमा धार्मिक कार्यमा सरिक हुने अवस्था स्वेच्छिक किमार्थ होइन। उनले सत्ता राजनीतिको लागि समकक्षी नरेन्द्र मोदीको दबावमा गेरु वस्त्र पहिरिनुपर्ने बाध्यात्मक अवस्थामा पुगेका हुन्।

उनलाई भारतले गरेको सम्मानका बारेमा उनलाई यथेष्ट पूर्व जानकारी दिएरै सोही अनुरुप भारतले गरेको हो। अन्य देशको प्रधानमन्त्री आफ्नो देशमा आउँदा तय गरिएको कार्यक्रमको पूर्वजानकारी नगराउनु कुटनीतिक मर्यादा विपरित हो।

कुटनीतिका जानकारका अनुसार एक देशले अर्को देशको विशिष्ट व्यक्तित्को आगमनमा तय गरिएका कार्यक्रमहरु पूर्वनिर्धारित नै हुन्छन् र यसको समग्र जानकारी सम्बन्धित पक्षलाई गराइएको हुन्छ।

प्रधानमन्त्री दाहाल र नेपालस्थित कुटनीतिक नियोगलाई यसबारेमा सम्पूर्ण जानकारी प्राप्तीपछि मात्रै प्रधानमन्त्री भारत भ्रमणका लागि प्रस्थान गरेका हुन्।

तसर्थ भारतले कुटनीतिक प्रोटोकल विपरित यथोचित सम्मान नगरेर भारतले अपमानजनक व्यवहार भएको चर्चा कुटनीतिक अज्ञानता मात्रै हो। यसबारे पूर्ण रुपमा भ्रमण अगावै प्रधानमन्त्री दाहालसहित सरकारी निकाय जानकार भएरै भ्रमण तय गरिएको कुटनीतिका जानकारहरुको दाबी छ।

उनले भारतमा चारदिने भ्रमणका क्रममा उनको सहभागीता सबै पूर्व निर्धारित उनकै सहमति भएका योजनाबद्ध कार्यक्रम हुन्। उनले जानकारी नभएको बताउनु जनतालाई दिग्भ्रमित तुल्याउँदै आफूमाथि आइलागेको विवादास्पद कार्य र अपमानको बचाउमा गरिएको फगत तर्क शिवाय अरु केही होइन।

भारतमा गरिएको धार्मीक कार्यमा संलग्नताबारे पनि प्रधानमन्त्री नेपालमा रहँदा नै जानकार थिए। उनका सबै कार्यक्रम तय गरिए पछि नै उनको भ्रमणको मिती टुंगो लागेको हो।

विगतमा सदैब हिन्दु धर्मप्रति कठोर रहेका दाहाल गेरु वस्त्रको भेषमा धार्मिक कार्यमा सरिक हुने अवस्था स्वेच्छिक किमार्थ होइन। उनले सत्ता राजनीतिको लागि समकक्षी नरेन्द्र मोदीको दबावमा गेरु वस्त्र पहिरिनुपर्ने बाध्यात्मक अवस्थामा पुगेका हुन्।

भारतमा हिन्दु अतिवादी संगठन आरएसएस सम्बद्ध भारतीय जनता पार्टीका नरेन्द्र मोदी कट्टर हिन्दुवादी हुन्। उनले भारतमा हिन्दु धर्मको पक्षमा निकै उदार देखिएका छन्।

उनले केही दिन अघि भारतीय संसद भवनमा हिन्दु धार्मीक विधि अनुसार उद्घाटन गरेका थिए। उनको नौ वर्षे कार्यकालमा हिन्दु धर्मको बढावाका लागि निकै जोडबल गरेका छन्। यसका लागि उनले नेपालमा समेत त्यसको प्रभुत्व कायम गराउन अधिक पहल गरिरहेका छन्।

विश्व शक्ति राष्ट्रको दौडमा होमिएको भारतले नेपालप्रतिको धार्मिक नीतिमा अहिलेको प्रधानमन्त्री दाहालको कार्यले सफलता हासिल गरेको छ। यसले नेपाललाई हिन्दु धर्मको पक्षमा खुलेको सन्देश विश्वसामु दिन मोदीको कदम कामयावी भएको छ।

नेपालको भूराजनीतिक सामिप्यता रहेको उत्तर छिमेकी चीनलाई पनि भारतले प्रचण्डको उक्त कार्यमार्फत सन्देश दिन खोजेको आभाष हुन्छ। यद्यपि नेपालको आन्तरिक मामिलामा प्रत्यक्ष अग्रसरता नलिने चीनलाई धर्मान्तरण भएर पश्चिमा धर्मावलम्बीको बढोत्तरी भन्दा हिन्दु राष्ट कायमै हुनु लाभदायक छ।

भारतले चिनियाँ पक्षकोे मत परीक्षण गर्न पनि दाहालको गेरुवस्त्रको रणनीति सतहमा आएको अनुमान लगाइएको छ। हार्डलाइनर अझै माओवादी अध्यक्ष दाहाललाई अघि सारे मोदीको हिन्दुवादी नीति अनुरुप नेपाललाई हिन्दु राष्ट्रको उजेण्डामा ल्याउन दाहालको भूमिकाको विशेष महत्व रहने भारतीय सत्तापक्षको बुझाइ हुनसक्दछ।

प्रधानमन्त्री दाहालको कार्यले धर्मप्रति कठोर हार्डलाइनर कम्युनिष्ट नेतालाई धार्मीक कार्यमा सरिक गराउने भारतकोे हिन्दुत्वको नीति नेपालमा सार्थक बनाउने उद्देश्य केही हदसम्म पूरा भएको छ।

भारतमा छिमेकी कमजोर राष्ट्रलाई सुरक्षा छाताभित्र ल्याउने जसरी पूर्वप्रधानमन्त्रीको जवाहरलाल नेहरुको ड्रक्टिन अनुरुपको विदेश नीति कायमै रहेको मानिन्छ। सोही अनुरुप हिन्दु धर्मको प्रवर्धन र हिन्दुत्व कायम गराउन वर्तमान मोदी सरकार उद्धत छ।

मोदीको रणनीति अनुसार नेपाल हिन्दु राष्ट्रको पक्षमा रहेको देखाउँदै प्रधानमन्त्री राजनीतिकसँगै धार्मीक रुपमा आफ्नो अधिनस्थ रहेको प्रचण्डको गेरुवस्त्र धारणले दर्शाएको छ।