काठमाडौं । भारत–चीन कूटनीतिक सम्बन्धको इतिहासमा चीनले भारतका लागि आफ्नो राजदूतको पद लगातार १० महिनासम्म खाली राखेको यो पहिलो पटक हो ।

पर्यवेक्षकहरूले आगामी जी-२० शिखर सम्मेलनलाई ध्यानमा राख्दै चीनको यो कदम ‘असामान्य’ भएको बताएका छन्। आउँदो हप्तामा प्रधानमन्त्री मोदी र चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङबीच भेटवार्ता हुने सम्भावना छ । यति हुँदाहुँदै पनि चीनले भारतका लागि आफ्नो राजदूत नियुक्त नगर्दा धेरै प्रश्न उठिरहेको छ ।

केही पर्यवेक्षकहरूले राजदूत नियुक्तिमा कीर्तिमानी ढिलाइ गरेर चीनले भारतसँगको सम्बन्ध सामान्य नभएको सन्देश दिन खोजेको पनि बताउँछन् ।

सन वेइडोङ भारतका लागि चीनका पूर्व राजदूत थिए, जसलाई चीनले अक्टोबर २०२२ मा उप विदेशमन्त्रीको रूपमा नियुक्त गरेको थियो। त्यसयता भारतका लागि चिनियाँ राजदूतको पद रिक्त छ ।

यसको उदाहरण चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङ सेप्टेम्बर २०१४ मा भारत भ्रमणमा आउँदा देखाइएको थियो। त्यस अवधिमा भारतका लागि चिनियाँ राजदूतको रिक्त पद पूर्ति गर्न दुवै देशले कीर्तिमानी छोटो समयमै कागजी कार्य पूरा गरेका थिए ताकि सीको भारत आउनुअघि नै भारतका लागि चिनियाँ राजदूत लि युचेङलाई नियुक्त गरियोस्। ली भन्दा पहिले, भारतका लागि चिनियाँ राजदूत वेई वेई थिए, जसलाई चीनले दुई वर्षको नियुक्ति पछि अचानक फिर्ता बोलाएको थियो।

भारतले आयोजना गरेको जी–ट्वान्टी शिखर सम्मेलनका लागि सदस्य राष्ट्रका राष्ट्रप्रमुख नयाँ दिल्ली आउन लागे पनि संगठनको महत्वपूर्ण सदस्य चीनले भारतका लागि आफ्नो राजदूतका लागि अहिलेसम्म कुनै नाम सिफारिस गरेको छैन ।

द हिन्दूमा प्रकाशित रिपोर्टका अनुसार दुई देशबीचको तनावग्रस्त सम्बन्धले प्रधानमन्त्री मोदी र सी जिनपिङको सम्भावित भेटले नयाँ मोड लिने भएको छ । यस्तो अवस्थामा भारतका लागि चिनियाँ राजदूतको पद रिक्त हुनुले धेरै प्रश्न खडा गरेको छ ।

प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र सी जिनपिङ अगस्ट २२-२४ मा दक्षिण अफ्रिकाको जोहानेसबर्गमा हुने ब्रिक्स शिखर सम्मेलनमा सहभागी हुने अपेक्षा गरिएको छ। सेप्टेम्बर ९ देखि १० सम्म नयाँ दिल्लीमा हुने जी-२० शिखर सम्मेलनमा भाग लिन सी जिनपिङ भारत आउन सक्नेछन्। यसैबीच, दुवै पक्षले आफ्ना नेताहरूबीच द्विपक्षीय बैठकको सम्भावनालाई अस्वीकार नगरेकोले दुवैबीच वार्ता हुने सम्भावना छ ।

नोभेम्बर २०१९ देखि दुई नेताबीच द्विपक्षीय वार्ता भएको छैन। नोभेम्बर २०१९ मा ब्राजिलमा भएको शिखर सम्मेलनमा प्रधानमन्त्री मोदी र सी जिनपिङबीच भेटवार्ता भएको थियो। यसैबीच, नोभेम्बर २०२२ मा इन्डोनेसियाको बालीमा भएको जी-२० शिखर सम्मेलनमा दुई नेताबीच भेट हुँदा उनीहरूले सम्बन्धलाई स्थिर बनाउन आवश्यक छलफल गरेका थिए।

अप्रिल २०२० मा, वास्तविक नियन्त्रण रेखामा दुई देशका सैनिकहरू बीच झडपको रिपोर्ट आएको थियो, जसले द्विपक्षीय सम्बन्धमा ठूलो तनाव ल्यायो। सीमामा तनाव कम गर्न भारत र चीनका अधिकारीहरूबीच पटक–पटक बैठकहरू भएका छन् ।

चीनले सीमामा तनाव कम गर्न कदम नचालेसम्म दुई देशबीचको सम्बन्ध सामान्य हुन नसक्ने भारतको भनाइ छ । तर, दुवै देशका सेना भिडन्तका पाँच स्थानबाट पछि हटेका छन् । कतिपय ठाउँमा बफर जोन बनाइएको छ ।

भारतले सीमा विवादका बीच चीनसँगको सम्बन्धलाई ‘असामान्य’ भनेको छ, जबकि चिनियाँ अधिकारीहरूले आफ्ना हालैका बयानहरूमा दुई देशबीचको सम्बन्ध सामान्य हुँदै गएको देखाउने प्रयास गरेका छन्। अधिकारीहरूले भारतलाई सीमा विवादलाई सम्बन्धमा ‘उपयुक्त’ स्थानमा राख्न आग्रह गरेका छन्।