काठमाडौं । कच्चा तेलको मूल्यमा लगातार वृद्धिले तेल बजारमा अशान्ति सिर्जना गरेको छ । तेल उत्पादक राष्ट्रहरूको समूह ओपेक प्लसले पहिलो पटक तेल उत्पादनमा कटौती गरेको र त्यसपछि रुस र साउदी अरेबियाले तेल उत्पादनमा थप कटौती गरेको घोषणा गरेपछि कच्चा तेलको मूल्य करिब ३० प्रतिशतले बढेको छ ।

भारतले आफ्नो तेलको आवश्यकताको ८७ प्रतिशतभन्दा बढी आयातबाट पूरा गर्छ। यस्तो अवस्थामा यसको असर भारतीय तेल बजारमा पनि परेको छ । नेपालले प्रशोधित तेल मात्र आयात गर्ने र यो आयात भारतबाट मात्र गरिने भएकोले नेपालको बजारमा पनि यसको प्रभाव परेको छ । विश्व बजारमा कच्चा तेलको मूल्य नियन्त्रणमा राख्न भारतले तेल उत्पादक देशहरूसँग लगातार कुराकानी गरिरहेको छ । तर त्यसले केही फाइदा हुने देखिँदैन ।

तेल बजारका दुई ठूला दिग्गज साउदी अरेबिया र रसियाले बुधबार भनेअनुसार उनीहरूले वर्षको अन्त्यसम्म तेल उत्पादनमा कटौती गर्न जारी राखेका छन्। विश्व बजारमा तेलको आपूर्तिमा आएको कमी र माग बढेका कारण तेलको मूल्यमा सुधार आएको दुवै देशको भनाइ छ ।

रिपोर्टका अनुसार बुधवारको बैठकअघि ओपेक प्लस समूहका प्रमुख सदस्य राष्ट्रमध्ये एक यूएईका ऊर्जा मन्त्री सुहेल अल माजरौईले ओपेक प्लसको हालको नीति अर्थात् तेल उत्पादनमा कटौती जारी राख्ने निर्णय सही भएको बताएका थिए ।

तेल उत्पादक राष्ट्रहरूको समूह ओपेक प्लसका सदस्य राष्ट्रहरूले गत अक्टोबरमा प्रतिदिन २० लाख ब्यारेल कम तेल उत्पादन गर्ने घोषणा गरेका थिए । तर जुलाई २०२३ मा, साउदी अरेबिया र रसियाले तेल उत्पादनमा थप कटौतीको घोषणा गरे। यो घोषणापछि कच्चा तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १०० डलरको आसपासमा द्रुत गतिमा बढिरहेको छ ।

भारतको पेट्रोलियम तथा प्राकृतिक ग्यास मन्त्रालयका सचिव पंकज जैनले हालै एक अन्तर्वार्तामा कच्चा तेलको मूल्य निकै उच्च रहेको बताएका थिए । भारतले यस विषयमा सबै तेल उत्पादक देशहरूसँग वार्ता गरिरहेको छ। उनले वर्तमान मूल्यमा तेल किन्न भारत सहज नभएको बताए । कच्चा तेलको मूल्य ९३ डलर नजिक पुगेको छ । उनले भने ‘यस्तो अवस्थामा हामीले अब धेरै उत्पादन गर्नुपर्छ ।’

यद्यपी भारतले कति तेल उत्पादन गर्ने भन्ने निर्णय गर्ने अधिकार ओपेक राष्ट्रहरुको रहेको पनि बताएको छ । भारतका पेट्रोलियम मन्त्री हरदीप सिंह पुरीले मङ्गलबार तेल उत्पादक देशहरूलाई तेल उत्पादन बढाउन आग्रह गरेका छन् ।

अबुधाबीमा भएको एडिपेक सम्मेलनमा उनले विश्व अर्थतन्त्रलाई मन्दीबाट जोगाउन तेल उत्पादक मुलुकले तेल खरिद गर्ने मुलुकप्रति संवेदनशीलता देखाउनुपर्ने उनले बताए । सम्मेलनको छेउमा उनले ओपेकका महासचिव हैथल अल घैससँग पनि भेट गरे।

साउदी अरब र रुसले तेल उत्पादनमा थप कटौती गरेपछि पछिल्लो तीन महिनामा कच्चा तेलको मूल्य २० प्रतिशतभन्दा बढीले बढेको छ । विश्व बजारमा तेलको उपलब्धता कम भएका कारण दुवै देशले ठूलो नाफा कमाउँदै आएका छन् । तेलबाट हुने थप आम्दानी दुवै देशका लागि वरदान हो ।

जब दुबै देशले जुलाई २०२३ मा तेल उत्पादनमा कटौतीको घोषणा गरे, कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल करिब ७६ डलर थियो। जहाँ आज सोही कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल ९३ डलर रहेको छ । जहाँ साउदी अरेबियाले यो रकम ‘भिजन–२०३०’ का लागि प्रयोग गरिरहेको छ । यससँगै रुसले यो रकमबाट युक्रेन युद्धबाट भएको नोक्सानीको क्षतिपूर्ति गरिरहेको छ ।

र्यापिडन इनर्जी ग्रुपका अध्यक्ष र ह्वाइट हाउसका पूर्व अधिकारी बब म्याकनालीले रुस र साउदीले तेल उत्पादनमा थप कटौती गर्दा विश्व बजारमा तेलको अभाव भएको बताएका छन्। उनले भने ‘आगामी दिनमा झनै कठिनाई बढ्न सक्छ । अब साउदी अरेबियाले तेल उत्पादनमा कस्तो निर्णय गर्छ भन्ने कुरामा भर पर्छ ।’