बीबीसी। प्यालेस्टिनी लडाकु समूह हमासले इजरेलमा अक्टोबर ७ तारिखमा गरेको आक्रमण स्तर र हिंसाको हिसाबले अभूतपूर्व थियो। हमासले कुनै चेतावनीबिनै आक्रमण गर्‍यो, तर त्यो इजरेल र प्यालेस्टाइनबीच दशकौँदेखि जारी तनावको नतिजा थियो।

हमासले आक्रमण गर्नुका थुप्रै कारण रहेको जनाएको छ। तीमध्ये चार वटाबारे हामी यहाँ चर्चा गर्दै छौँ।

गाजा स्ट्रिप ४१ किलोमिटर लम्बाइ र १० किलोमिटर चौडाइ भएको इजरेल, इजिप्ट र भूमध्यसागर बीचको भूभाग हो। त्यहाँ २३ लाख व्यक्तिको बसोबास रहिआएको छ। विश्वका धेरै जनघनत्व भएका ठाउँमध्ये गाजा स्ट्रिप पनि एक हो।

वेस्ट ब्याङ्क र गाजालाई प्यालेस्टिनी भूभागको रूपमा चिनिन्छ। साथै ईस्ट जेरुसलेम र इजरेल बनेको सबै भूभाग रोमनकालदेखि प्यालेस्टाइनको रूपमा चिनिन्छ। प्यालेस्टिनीहरूले वेस्ट ब्याङ्क, गाजा र ईस्ट जेरुसलेमलाई समग्रतामा बुझाउन प्यालेस्टाइन नाम प्रयोग गर्छन्।

संयुक्त राष्ट्रसंघका अनुसार गाजाको करिब ८० प्रतिशत जनसङ्ख्या अन्तर्राष्ट्रिय सहायतामा निर्भर छ र करिब १० लाख व्यक्तिलाई खाद्यान्न सहायता चाहिन्छ। यसको अर्थ त्यहाँ बसोबास गर्ने मानिसहरूको दैनिक जीवन कष्टपूर्ण छ।

संयुक्त राष्ट्रसंघका अनुसार सन् २०२१ मा त्यहाँ दैनिक औसत १३ घण्टा मात्र बिजुली उपलब्ध हुन सक्यो। विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (डब्ल्यूएचओ) का अनुसार एक व्यक्तिलाई पिउन, लुगा धुन, खाना पकाउन र नुहाउनका निम्ति दैनिक १०० लिटर पानी आवश्यक पर्छ।

तर गाजामा एक जनालाई औसतमा करिब ८८ लिटर मात्र उपलब्ध हुन्छ। इजरेलले गाजाको हवाई क्षेत्र र समुद्री तटमा नियन्त्रण गर्छ र आफूसँग जोडिएको सीमानाका भएर को आउजाउ गर्न पाउँछ अनि के सामान ओसारपसार गर्न दिने हो भन्ने कुरा इजरेलको नियन्त्रणमा छ।

त्यसै गरी इजिप्टले पनि आफूसँग जोडिएको नाका भएर को आउजाउ गर्न पाउँछ भन्ने कुराको नियन्त्रण गर्छ। हमासले गरेको हमलाको प्रतिक्रियास्वरूप इजरेल सरकारले “पूर्ण नाकाबन्दी” को घोषणा गर्दै गाजामा खाद्यान्न, पानी र इन्धनको आपूर्ति रोकेको छ।

आन्तरिक रूपमा गाजा सन् २००७ यता हमासको नियन्त्रणमा छ। त्यस बेला उक्त इस्लामवादी समूहले सतारूढ प्यालेस्टिनी अथोरिटीप्रति बफादार समूहलाई हिंसात्मक विवादपछि शक्तिबाट बाहिर पुर्‍याएको थियो।

सन् २०१४ मा हमाससँग संक्षिप्त द्वन्द्वपछि इजरेलले गाजा क्षेत्र आसपासको भेगलाई जोखिमयुक्त क्षेत्रका रूपमा उल्लेख गर्दै ‘बफर जोन’ अर्थात् मध्यवर्ती क्षेत्र घोषणा गरेको थियो। रकेट हमला र विद्रोहीहरूको घुसपैठबाट जोगिन उसले चालेको उक्त कदमले मानिसहरूको बसोबास र कृषिका लागि आवश्यक जमिनको मात्रा कम गरिदिएको थियो।

पूर्वी जेरुसलेममा रहेको अल-अक्सा मस्जिदमा इजरेली र प्यालेस्टिनीहरूबीच बारम्बार तनाव हुने गर्छ। एउटा पहाडको थुम्कोमा अवस्थित उक्त मस्जिद इस्लाम धर्मावलम्बीहरूको तेस्रो पवित्र धार्मिक स्थल हो। त्यसलाई यहुदीहरू पनि उक्त स्थललाई टेम्पल माउन्ट भन्ने गर्छन् र पवित्र स्थल मान्ने गर्छन्।

आक्रमणको समयमा सार्वजनिक गरिएको अडिओ रेकर्डिङमा हमासको सैनिक संगठन अल-कसाम ब्रिगेडका कमान्डर महम्मद डेफले उक्त हिंसा ‘अल-अक्सा’ मस्जिदमा भएको दैनिक आक्रमणको जबाफ भएको बताएका थिए। उनले इजरेलीहरूले ‘अल-अक्सा मस्जिद परिसरमा आफूहरूका पैगम्बरलाई अपमान गर्ने कुचेष्टा’ गरेको पनि बताएका थिए।

हालैका वर्षहरूमा उक्त परिसरमा इजरेली धार्मिक राष्ट्रवादीहरूको आउजाउ बढेपछि प्यालेस्टिनीहरूले चिन्ता व्यक्त गर्ने गरेका छन्। उक्त क्षेत्रमा प्यालेस्टिनी तीर्थालु र इजरेली सुरक्षा निकायबीच झडप हुने गरेको छ।

गत एप्रिल महिनामा एउटा धार्मिक विवाद भएपछि इजरेली प्रहरीले सो मस्जिदमा चर्को आवाज निस्किने ग्रिनेड र रबरका गोली प्रहार गरेको थियो। लेबननस्थित हमासका एक वरिष्ठ प्रतिनिधि ओसामा हम्दानले बीबीसी ग्लोबल न्यूज पडकास्टलाई आफूहरू उक्त धार्मिक स्थलको विषयमा इजरेल सरकारको नियतप्रति चिन्तित रहेको बताए।

उनले कुनै पनि परिवर्तनलाई ‘स्पष्ट रूपमा सीमारेखा पार गरेको’ ठानिने बताए। इजरेली अधिकारीहरूले त्यहाँ प्रार्थना गर्ने अधिकार संरक्षण गर्न आफूहरू प्रतिबद्ध रहेको बताउने गरेका छन्।

सन् १९६७ को युद्धपछि इजरेलले भूमि अधीनस्थ गरेपछि मुख्यतः वेस्ट ब्याङ्कमा यहुदी बस्तीहरू निरन्तर बढिरहेका छन्। संयुक्त राष्ट्रसङ्घले उक्त अतिक्रमित क्षेत्रमा सात लाख यहुदीहरू बसिरहेका आकलन सन् २०२२ मा गरेको थियो। संयुक्त राष्ट्रसङ्घ र अधिकांश देशहरूले ती बस्ती अन्तर्राष्ट्रिय कानुनबमोजिम गैरकानुनी रहेको बताउँछन्। तर इजरेलले त्यसलाई अस्वीकार गर्ने गरेको छ।

यो वर्ष त्यहाँ बसोबास गरिरहेका उग्रवादी इजरेलीहरूले प्यालेस्टिनी गैरसैनिकमाथि गरेको हिंसाको घटना नाटकीय रूपमा बढेको थियो। एकै महिनामा १०० भन्दा बढी घटना भएका संयुक्त राष्ट्रसंघले जनाएको छ।

सन् २०२२ यता आफ्ना भूमिबाट करिब ४०० जनालाई लखेटिएको उसले चेतावनी दिएको छ। विवादित भूमिमा रहको यहुदी बस्ती इजरेली र प्यालेस्टिनीबीच झगडाको बीउ बनेको छ। हमासका ओसामा हम्दानका अनुसार प्यालेस्टिनीहरू इजरेलले ‘वेस्ट ब्याङ्कबाट प्यालेस्टिनीहरूलाई लखेट्न योजना’ बनाएको भन्दै त्रासमा छन्।

इजरेलले आफ्ना जम्मा दुईवटा अरब छिमेकीसँग मात्रै पूर्ण स्तरको कूटनीतिक सम्बन्ध कायम गरेको छ। सन् १९७९ र सन् १९९४ मा शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर भएपछि इजिप्ट र जोर्डनसँग त्यस्तो सम्बन्ध कायम गरिएको थियो।

हालैका वर्षहरूमा उसले यूएईजस्ता अरू क्षेत्रीय खेलाडीहरूसँग पनि त्यस्तै प्रकारका सम्झौताहरूको लागि ढोका खोलेको छ। गत सेप्टेम्बरमा साउदी अरबका युवराज मोहम्मद बिन सलमानले अमेरिकी टेलिभिजन च्यानल फक्स न्यूजलाई आफ्नो देश इजरायलसँगको सम्बन्ध सामान्य बनाउने दिशामा निकै नजिक पुगेको बताएका थिए।

साउदी अरबले विगतमा कुनै पनि सम्झौताका लागि प्यालेस्टिनी राज्यको निर्माणतर्फ प्रगति हुनुपर्ने धारणा राख्ने गरेको थियो। तर हमासले त्यसको विरोध गरेको छ।

सम्बन्ध सामान्यीकरणले प्यालेस्टाइनलाई मान्यता दिन इजरेलमाथिको दबावलाई कमजोर बनाइदिने तर्क हमासको छ। अक्टोबर ७ मा टेलिभिजनमार्फत्‌ गरेको सम्बोधनमा हमासका नेता इस्माइल हानियाले यहुदी राज्यसँग मतभेद टुङ्ग्याउने धारणा राख्न खोज्ने अरब देशहरूको चर्को आलोचना गरेका थिए।

“त्यो पक्षसँग तपाईँले गर्ने सामान्यीकरणका सहमतिहरूले द्वन्द्व हल गर्न सक्दैन।”