काठमाडौं । जापान एयरलाइन्सको विमानमा भीषण आगलागी भयो । यात्रुहरू आकस्मिक ढोकातिर दौडे। उनीहरूले आफ्नो सामान त्यहीँ छोडेका थिए । विमानका चालक दलले यात्रुहरूलाई जे सुकै निर्देशन दिए पनि मानिसहरूले त्यसको पालना गरे।

टोकियोको हानेदा विमानस्थलको धावनमार्गमा मंगलबार भएको विमान दुर्घटनाको दृश्य यस्तै थियो ।

उड्डयन उद्योगका विज्ञहरूका अनुसार विमानमा आगो लाग्नुअघि मानिसहरूले आफ्ना सामानहरू त्यहीँ छोड्ने निर्णय गरिसकेका थिए। विमानमा रहेका सबै ३७९ जनालाई तुरुन्तै निकाल्ने मिसनमा यो ठूलो कारक थियो।

जापान एयरलाइन्सको फ्लाइट ५१६ हानेदा विमानस्थलमा अवतरण गर्नेबित्तिकै त्यहाँ पार्किङ गरेको कोस्ट गार्डको विमानसँग ठोक्किएको थियो । केही समय भित्र, उडान ५१६ आगोको गोलामा परिणत भयो। कोस्ट गार्डको विमान तुलनात्मक रूपमा सानो थियो, र जहाजमा रहेका छ जनामध्ये पाँच जनाको मृत्यु भयो।

जापान एयरलाइन्सको फ्लाइट ५१६ बाट यात्रुलाई सुरक्षित निकाल्ने प्रक्रियाले सारा विश्व चकित भएको छ । चारैतिरबाट प्रशंसा भइरहेको छ ।

उड्डयन विशेषज्ञहरू र उडान चालक दलले बीबीसीलाई बताएअनुसार उनीहरूले प्रशिक्षणमा सिकेका कुराहरू पूर्ण रूपमा लागू गरे। साथै, संयमित यात्रुहरूले पनि सुरक्षा प्रोटोकल पालना गर्न कुनै कसर बाँकी राखेनन्।

युनिभर्सिटी अफ ग्रीनविचका फायर सेफ्टी इन्जिनियरिङ ग्रुपका निर्देशक प्रोफेसर एड गालिया भन्छन्: “मैले हेरेका सबै भिडियोहरूमा, मैले एक जना यात्रुलाई पनि आफ्नो सामानसहित जमिनमा देखेको छैन। यदि मानिसहरूले सामान लैजान खोजेका थिए भने यो खतरनाक हुने थियो। तिनीहरूको केबिन सामान लिन खोजेको भए यसले यात्रुहरूलाई विमानबाट बाहिर निकाल्ने प्रक्रिया सुस्त हुने थियो।”

प्रोफेसर एड गालिया भन्छन्, “दुर्घटनाग्रस्त विमान एयरबस ३५० को अवस्थाले पनि निकासी (यात्रुहरू निकाल्ने प्रक्रिया) कठिन बनाएको थियो। यो दुर्घटना पहिल्यै कल्पना गर्न सकिने खालको थिएन। विमानको अगाडिको भाग तलतिर झुकेको थियो। यसको अर्थ यात्रुहरूलाई अर्को तर्फ जान गाह्रो भयो।”

यस्तो अवस्थामा तीनवटा आकस्मिक ढोका मात्र खोल्न सकिन्थ्यो । यात्रुलाई बाहिर निकाल्नका लागि जडान गरिएका इन्फ्लेटेबल स्लाइडहरू विमान अगाडि झुकेको कारणले राम्ररी प्रयोग गर्न सकिएको थिएन। यो स्लाइड धेरै ठाडो थियो जुन यात्रुहरूको लागि खतरनाक हुन सक्थ्यो।

जापान एयरलाइन्सले विमानको उद्घोषण प्रणालीमा खराबी भएको जनाएको छ। जसका कारण विमान चालक दलले मेगाफोनमा चर्को स्वरमा यात्रुलाई निर्देशन दिनुपरेको थियो ।

एक यात्रुलाई सामान्य चोट लागेको छ भने १३ यात्रुले दुखाइ र अन्य शारीरिक समस्याका लागि चिकित्सा सहायता मागेका छन् ।

जापान एयरलाइन्सको यो विमान स्थानीय समय अनुसार बेलुका ४ बजे न्यु चितोजे विमानस्थलबाट उडेको थियो र साँझ ६ बजे हानेदा विमानस्थलमा अवतरण गरेको थियो ।

योसँग ठोक्किएको कोस्ट गार्डको विमान नयाँ वर्षमा गएको भूकम्प पीडितका लागि राहत सामाग्री लिएर आएको थियो । यस घटनाको अनुसन्धान भइरहेको छ ।

जापान एयरलाइन्सकी एक पूर्व उडान परिचारिकाले बीबीसीलाई भनेअनुसार उडान ५१६ मा यात्रुहरू ‘अविश्वसनीय भाग्यशाली’ थिए।

उनले भनिन्, “सबै यात्रुहरु सकुशल रहेकाले मलाई राहत महसुस भयो। तर आपतकालीन अवस्थामा यात्रुलाई निकाल्ने प्रक्रियाबारे सोच्न थालेपछि मलाई डर, नर्भस महसुस हुन थाल्यो। जसरी दुवै विमान ठोक्किए र आगलागी भयो, स्थिति धेरै खराब हुन सक्थ्यो।”

यी पूर्व उडान परिचारिकाले नाम न छाप्ने सर्तमा भनिन्, “वास्तविक जीवनमा यात्रुहरू नडराउन् भन्ने सुनिश्चित गर्न गाह्रो हुन सक्छ।”

उनी भन्छिन्, “तर उनीहरूले जे गरे त्यो कल्पना गर्न पनि गाह्रो छ। सत्य यो हो कि उनीहरूले सबैलाई सुरक्षित रूपमा बाहिर निकाल्न सफल भए। यो चालक दल र यात्रुहरू बीच उनीहरूको निर्देशन पालना गर्ने राम्रो समन्वयका कारण भएको हो।”

नयाँ विमानका चालक दलका सदस्यहरूलाई निकासी र उद्धारका लागि कडा तालिम दिनुपर्ने उनले बताए। व्यावसायिक उडानमा तैनाथ हुनुअघि चालक दलले तीन हप्तासम्म चल्ने यो तालिम लिनुपर्छ । यति मात्र होइन, हरेक वर्ष यो तालिम लिनुपर्छ ।

यी परिचारिकाले १० वर्षअघि जापान एयरलाइन्सको सेवा छाडेकी थिइन् ।

उनले भनिन्, “हामीले लिखित परीक्षा दिनु पर्छ। विभिन्न परिस्थितिलाई ध्यानमा राखी केस स्टडीहरू छलफल गरिन्छ र व्यवहारिक तालिम दिइन्छ। यसमा हामीले धेरै प्रकारका परिस्थितिहरू बुझ्नुपर्छ। उदाहरणका लागि पानीमा ल्यान्डिङ गर्दा के गर्नुपर्छ? विमानमा आगो लागेमा के गर्ने। यस तालिममा मर्मतसम्भार कर्मचारी पनि सहभागी हुन्छन्।”

साउथ इस्ट एसियन एयरलाइन्सका एक पाइलटले नाम न छाप्ने सर्तमा भने “उडानका चालक दलले लिनु पर्ने कडा तालिमले चाँडो निकासी अभियान पूरा गर्न मद्दत गरेको छ।”

उनी भन्छन्, “मैले भन्नु पर्छ कि यो अचम्मको थियो। मलाई लाग्छ – यस मामिलामा जे भयो त्यो राम्रो तालिमको परिणाम मात्र हुन सक्छ। वास्तवमा, यस्तो अवस्थामा तपाईसँग सोच्ने धेरै समय हुँदैन। त्यसैले तपाईले जे गर्नुहुन्छ, तपाइँलाई जस्तो तालिम दिइएको छ त्यो मात्र गर्नुहुन्छ ।”

उनले भने, ‘यात्रुवाहक विमानलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा चिनाउनका लागि त्यसलाई निर्माण गर्ने कम्पनीले आवश्यक परे विमानमा सवार प्रत्येक व्यक्तिलाई ९० सेकेण्डभित्र सुरक्षित रूपमा बाहिर निकाल्न सकिने देखाउनुपर्छ। कहिलेकाहीँ निकासी परीक्षणमा वास्तविक यात्रुहरू पनि प्रयोग गरिन्छ।”

विगतमा भएका दुर्घटनाबाट पाठ सिकेर हवाई ट्राफिक सुरक्षा नियमलाई थप मजबुत बनाइएको पाइलटले बताए ।

उदाहरणका लागि, १९७७ मा स्पेनको रोडियोस एयरपोर्टमा दुई बोइङ ७४७ एयरलाइनरहरू एक आपसमा ठोक्किएर ५८३ जनाको मृत्यु भयो। हवाई यातायातको इतिहासमा यो सबैभन्दा ठूलो दुर्घटना थियो।

ककपिट नियम र रेडियो संचार पछि सुधार गरिएको थियो किनभने दुर्घटना पाइलट र एयर ट्राफिक नियन्त्रक बीचको असमझदारीको कारण भएको थियो।

१९८५ मा, फ्लाइट १२३ जापानको टोकियो हानेदाबाट टेक अफ गरेपछि पहाडमा दुर्घटनाग्रस्त भयो। पछि बोइङको मर्मत कार्यमा गल्ती भएको थाहा भयो । ५२४ जना मध्ये चार जना मात्र बाँच्न सके ।

सन् २००६ मा, जापान एयरलाइन्सले जनचेतना जगाउन हानेदामा दुर्घटनाग्रस्त विमानका अवशेषहरू रहेको एउटा सङ्ग्रहालय बनाएको थियो।