काठमाडौं । डेमोक्रेटिक पिपुल्स पार्टीका अध्यक्ष विलियम लाइ ताइवानको भावी राष्ट्रपति हुने भएका छन् । लाइ हाल ताइवानको उपराष्ट्रपति हुन् र अब राष्ट्रपतिको जिम्मेवारी सम्हाल्नेछन्।

डेमोक्र्याटिक पिपुल्स पार्टीको निकटतम प्रतिद्वन्द्वी कुओमिन्ताङले हार स्वीकार गरेको छ । यससँगै लाइको जित सुनिश्चित भएको छ ।

स्थानीय प्रसारण स्टेशनहरूका अनुसार विलियम लाइ ५० लाख मत प्राप्त गर्ने पहिलो राष्ट्रपति उम्मेदवार हुन्। लाइले चीनलाई आक्रोशित पार्दै आएका छन् । राष्ट्रपति पदका लागि चुनाब लडेका ३ जना नेतामध्ये लाई चीनलाई सबैभन्दा मन नपर्ने नेता हुन् ।

चीनले उनलाई ‘समस्या सिर्जनाकर्ता’ भनेर वर्णन गरेको थियो। चीनले ताइवानका जनतालाई लाइको विरुद्धमा मतदान गर्न पनि आग्रह गरेको थियो । उनको प्रतिद्वन्द्वी कुओमिन्ताङ पार्टीले चुनावमा चीनसँग राम्रो सम्बन्ध बनाउने वाचा गरेको थियो ।

चुनावमा तेस्रो दल ताइवान पिपुल्स पार्टी थियो। ताइवान पिपुल्स पार्टीका राष्ट्रपतिका उम्मेदवार वेन-जेले पनि पराजय स्वीकार गरिसकेका छन् । जनवरी १३ मा भएको निर्वाचनमा संसदको ११३ सिटका लागि पनि मतदान भएको थियो ।

कुओमिन्ताङ पार्टीका राष्ट्रपति पदका उम्मेदवार हु-यु यीले विलियम लाइलाई बधाई दिँदै ताइवानका चुनौतीहरूको सामना गर्न सबै दलहरू मिलेर काम गर्ने आशा व्यक्त गरे।

उनले भने, ‘हामीसँग धेरै समस्या र मुद्दाहरू छन् । त्यसकारण हामीलाई समाधान गर्ने सरकार चाहिन्छ। हामीलाई युवाहरूको लागि काम गर्ने सरकार चाहिन्छ। हामीले कुओमिन्ताङ अगाडि बढ्ने र बलियो बन्ने विश्वास लिएका छौं ।

चुनाव जितेपछि लाइले आफ्नो भनाइमा निकै सावधानीपूर्वक शब्द छनोट गरे । यसबाट उनी चीनसँग ताइवानको सम्बन्धमा निकै सजग रहेको स्पष्ट हुन्छ ।

उनले चीनसँग आपसी सम्मानका आधारमा वार्ता हुने बताए । चीनले सधैं उनलाई ताइवानको स्वतन्त्रताको समर्थक भएको आरोप लगाउँदै आएको छ।

चीनसँग ताइवानको सम्बन्धको बारेमा उनी निकै मुखर थिए। तर, उनले अमेरिकाजस्ता सहयोगी राष्ट्रलाई आफ्ना पूर्ववर्ती राष्ट्रपति साइ–इङ वेनजस्तै सन्तुलनमा राख्ने नीति अवलम्बन गर्ने बताइरहेका छन् ।

चीनले ताइवानलाई आफ्नो अंग मान्दै आएको छ र स्वतन्त्र राष्ट्रको रूपमा उसको अस्तित्वलाई अस्वीकार गर्दै आएको छ।

यो स्वशासित टापु दुवैका लागि रणनीतिक रूपमा महत्वपूर्ण भएकाले चीन र अमेरिकाले यस चुनावमा नजिकबाट नजर राखिरहेका थिए।

धेरै विज्ञहरूको विचारअनुसार आम चुनावको परिणामले टापुसँग चीनको सम्बन्धको प्रकृतिलाई असर गर्नेछ। यसले क्षेत्रमा तनाव बढाउने र विश्व अर्थतन्त्रमा असर पार्न सक्छ।

राष्ट्रपति साई इङ-वेनले संवैधानिक रूपमा तोकिएको कार्यकाल सीमाका कारण आफ्नो दुई कार्यकाल पूरा गरेपछि राजीनामा दिने प्रक्रियामा छिन्। चीनले उनको पार्टी डेमोक्रेटिक प्रोग्रेसिभ पार्टी (डीपीपी) लाई पृथकतावादी मान्छ।

अनुसन्धान अध्ययनहरूले देखाएअनुसार चीन र ताइवानबीचको तनावको बाबजुद पनि अधिकांश ताइवानी जनताले आर्थिक विकासलाई सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण मुद्दा मान्दछन्।

आधिकारिक राष्ट्रिय विज्ञान तथा प्रविधि परिषद्ले २०२३ मा गरेको अध्ययनले पत्ता लगाएअनुसार ३४.२% मानिसहरूले अर्थतन्त्रलाई सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण मुद्दा मान्दछन् र आगामी राष्ट्रपतिले पहिले यो समस्या समाधान गरुन् भन्ने चाहन्छन्।

सर्वेक्षणमा धेरै व्यक्तिहरूले राष्ट्रपति साइ इङ्ग-वेनले गत चुनावमा गरेका धेरै वाचाहरू पूरा नगरेको बताएका छन्। यसपछि पनि विलियम लाइ निर्वाचित हुनुले उनको पार्टीप्रति ठूलो संख्यामा जनताको विश्वास रहेको देखाउँछ ।

ताइवान टापु दक्षिण-पूर्वी चीनको तटबाट १६१ किलोमिटर टाढा छ। सन् १९४९ मा चीनको नेसनलिस्ट पार्टी कुओमिन्ताङ (केएमटी) गृहयुद्धमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीसँग पराजित भएपछि ताइवान टापुमा फर्केर यहाँ सरकार गठन गर्‍यो। त्यसयता यो टापु स्वशासित छ।

दशकौं पछि, ताइवान अधिनायकवादबाट हट्यो र नयाँ संविधानको साथ लोकतन्त्र अपनायो। जनसङ्ख्याको ठूलो हिस्साले यस टापुलाई चिनियाँ मुख्य भूमिबाट अलग मान्छन्। तर चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले ताइवानमाथिको नियन्त्रणलाई राष्ट्रिय सुरक्षाको विषय मान्छ।

राष्ट्रपति सी जिनपिङले बारम्बार ताइवान चीनमा “एकीकरण” हुने बताएका छन् र यसलाई हासिल गर्न बल प्रयोग गर्ने सम्भावनालाई अस्वीकार गरेका छैनन्। अमेरिकाले पनि लगातार आफू यस्तो कुनै पनि सैन्य कारबाही रोक्न तयार रहेको देखाउँदै आएको छ ।

जापान, दक्षिण कोरिया र फिलिपिन्स जस्ता अमेरिकाका सहयोगीहरूको सूचीमा समावेश भएका टापु देशहरूको शृङ्खलामा ताइवान पहिलो टापु हो त्यसैले यो अमेरिकी विदेश नीतिको लागि महत्त्वपूर्ण छ।

केही पश्चिमी विज्ञहरूको रायअनुसार यदि चीनले ताइवान कब्जा गर्छ भने, यो पश्चिमी प्रशान्त क्षेत्रमा आफ्नो शक्ति प्रयोग गर्न स्वतन्त्र हुन सक्छ र गुआम र हवाई जस्ता टाढा रहेका अमेरिकी सैन्य अड्डाहरूमा खतरा हुन सक्छ।

तर चीनले आफ्नो नियत पूर्णतया शान्तिपूर्ण रहेको बताएको छ । चीनले निरन्तर दबाब बढाइरहेको छ । गत वर्ष, यसले युद्धपोत र लडाकु विमानहरू ताइवानमा लगभग दैनिकजसो पठायो र बारम्बार दुई बीचको सीमाना मिडिया लाइन पार गर्यो ।

ताइवानका नवनिर्वाचित राष्ट्रपतिले आफ्नो नीतिहरू तय गर्दा चीन र अमेरिकालाई ध्यानमा राख्नेछन्।