काठमाडौं । अमेरिका र रूसबीच अहिले कट्टर दुश्मनी छ । यी २ देशबीच प्रत्यक्ष व्यापार समेत बन्द छ । यतिमात्र होइन अमेरिकाले अरू देशलाई समेत रूससँग व्यापार गरेमा विभिन्न प्रतिबन्ध लगाउँछ । तर, इतिहासमा यस्तोसम्म घटना भएको छ जसमा रूसले आफ्नो ठूलो भूभाग नै अमेरिकालाई बेचेको छ । नेपालभन्दा १० गुणा ठूलो भूभाग रहेको अलास्का राज्य अमेरिकाले रूससँग किनेको हो ।

अमेरिकी विदेश मन्त्रालयको इतिहासकारको कार्यालयमा पनि यो खरिदबिक्रीको चर्चा छ । यस अनुसार करिब साढे तीन सय वर्षअघि रुसमा पिटर द ग्रेटको शासन थियो। उनले देश विस्तारको जिम्मेवारी लिए र यसका लागि आफ्ना एकजना व्यक्ति भिटस बेरिङलाई नियुक्त गरे।

नौसेनासँग यात्रा गर्दा बेरिङ अमेरिकाको उत्तरी भागमा पुगे। यो अलास्का थियो। त्यस समयमा, सुन र पेट्रोलियम पदार्थ पत्ता लगाइएको थिएन । बेरिङ र तिनका साथीहरूले जंगल क्षेत्रमा धेरै शिकार गरे र जनावरको छाला लिएर देश फर्के। यसले चिसो देश रुसमा धेरै पैसा कमाएको थियो ।

त्यसबेला अलास्कामा एस्किमो नामक जनजाति बस्थे। यी घुमन्ते थिए। उनीहरूमध्ये धेरै रुसीहरूसँगको युद्धमा मारिए। बाँकी जनसंख्या पनि बाहिरी व्यक्तिहरूसँगको सम्पर्कबाट आएका रोगहरूको कारण लगभग मरे। रुसले अलास्कामा खुलेर शासन गर्न थाल्यो । अन्य देशहरूले पनि अब अलास्का रूसको भाग हो भनेर मान्न थाले ।

यसैबीच, १९ औं शताब्दीमा क्रिमियन युद्ध सुरु भयो। रुस र फ्रान्सबीच भएको युद्धमा बेलायत र ओटोमन साम्राज्यले पनि रुसको विरोध गरेका थिए । रुस सबै पक्षबाट आक्रमणबाट पराजित भएको थियो। यसैबीच, उसलाई अलास्कामा अतिरिक्त पैसा खर्च गर्न गाह्रो हुन थाल्यो। यो रूसको मुख्य भूमिदेखि धेरै टाढा थियो।

तत्कालीन रुसी सम्राट अलेक्ज्याण्डरले यो महँगो भाग कुनै देशलाई बेच्ने र त्यो पैसा आफ्नो अर्थतन्त्र सुधार गर्न प्रयोग गर्ने निर्णय गरे। अब तस्विरमा अमेरिका आयो । अमेरिकाले यस समयमा आफ्नो विदेश नीति बनाइरहेको थियो । अमेरिकाले आफूलाई युरोप र बेलायत भन्दा अगाडि राख्न चाहन्थ्यो । यस विदेश नीति अन्तर्गत उसले अलास्का किन्ने निर्णय गरेको थियो ।

यो सम्झौता मार्च १८६७ मा छिनोफानो भयो। यो खरीद र बिक्रीको नाम थियो – ट्रिटी अफ सेशन । बदलामा, रुसले ७.२ मिलियन डलरको सुन पायो जुन त्यसबेलाको लागि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण थियो। जमिनको आकार नेपालको १० गुणा छ। यस दृष्टिकोणले हेर्ने हो भने यहाँ एक एकड जमिन ५० पैसामा खरिद गरिएको थियो ।

यसको केही वर्षपछि अमेरिकाले यहाँ सुन र पेट्रोलियम खानी पायो। यद्यपि, यो वर्षौंपछि पत्ता लागेको थियो जब एक यात्रा गर्ने अमेरिकीले नदीको किनारमा सुनका कणहरू भेट्टाए। त्यसपछि अमेरिकाबाट सरकार र आम जनता आउन थाले । सबै सुनको खोजीमा थिए । गोल्ड रशको यस अवधिमा सम्पूर्ण अलास्का विभिन्न धातुहरूको भण्डार हो भन्ने पत्ता लाग्यो । त्यसपछि अमेरिकी सरकारले यसमा ध्यान दिन थाल्यो ।

सन् १९५९ मा अमेरिकाले अलास्कालाई राज्यको दर्जा दिएको थियो । केही वर्षमा, उसले यस राज्यबाट यति धेरै पैसा कमायो यो रूसको लागि पछितोको विषय भयो। रसियाले आफ्नो सुनको भण्डार निकै कम मूल्यमा बेचेको महसुस गर्न थाल्यो, त्यो पनि आफ्नो शत्रुलाई। तर जग्गा आधिकारिक रूपमा बिक्री भइसकेको र सबै कागजी कार्यहरू भइसकेकाले, रूससँग फिर्ता लिनको लागि कुनै कानुनी बाटो छैन।

समग्रमा, पुटिनले अमेरिकाबाट अलास्का फिर्ता मागेका छैनन्। तर अहिले यस विषयमा निकै हल्ला चलिरहेको छ । गत हप्ता पुटिनले केही कागजपत्रमा हस्ताक्षर गरे जुन रुस बाहिर रहेको रुसी सम्पत्तिको बारेमा थियो । रुसी समाचार एजेन्सी तासका अनुसार रुसी सरकारले ती सम्पत्तिहरू पत्ता लगाउन र कानुनी अधिकार प्राप्त गर्न कोष उपलब्ध गराउनेछ।

यसमा रूस बाहेक सोभियत संघको समयको सम्पत्ति पनि समावेश छ। यसका कारण पुटिन अलास्का फिर्ता चाहन्छन् भन्ने हल्ला चल्यो। इन्स्टिच्युट फर स्टडी अफ वार नामक थिंक ट्याङ्कले भने पुटिनको दिमागमा यही कुरा रहेको दाबी गरेको छ । थिंक ट्यांकले यो अमेरिकी राज्यलाई रूसको हिस्सा बनाउन पुटिनले कुनै न कुनै तरिका खोज्नेछन् भन्ने दाबी गरेको छ ।

आवश्यक पर्दा देशहरूले आफ्नो भूमि बेच्न सक्छन्, यसमा कुनै प्रतिबन्ध छैन। यदि एक देश धेरै ऋणमा छ भने र राम्रो खरीददार फेला पर्यो भने यसले आफ्नो जमिन बेच्न सक्छ। तर, यसमा धेरै प्राविधिक समस्या छन् । जग्गाको एक भाग बेच्नु भनेको त्यो ठाउँको जनसंख्या अर्को देशलाई हस्तान्तरण गर्नु हो। यो मानवअधिकारको उल्लङ्घन हो । यसबाट स्थानीय जनता निकै आक्रोशित हुनेछन् र विद्रोह जस्तो अवस्था पनि आउन सक्छ ।

धेरै पटक, बिक्रेता र खरिदकर्ता सहमत भए पनि छिमेकी देशहरूले अवरोध गर्छन् किनभने यसले उनीहरूको विदेश नीतिलाई असर गर्छ। अहिले हरेक देशको भौगोलिक दृष्टिकोणले पनि फरक महत्व छ । आफ्नो भाग अर्को देशलाई बेच्नु भनेको सिंगो देशलाई असुरक्षित बनाउनु हो। देशले जग्गा बेच्न नसक्ने धेरै अरू काण पनि छन् । यसकारण देशहरूले आफ्नो जग्गा बरु भाडामा दिन्छन् वा अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूबाट ऋण लिन्छन् ।