काठमाडौं । साउदी अरेबियाको जेद्दाहमा इस्लामिक खलीफत युगसँग सम्बन्धित एउटा प्रमुख खोज भएको छ। यो खोज क्राउन प्रिन्स मोहम्मद बिन सलमान द्वारा सुरु गरिएको ऐतिहासिक जेद्दा पुनरुद्धार कार्यक्रम को एक भागको रूपमा गरिएको हो, जसमा विभिन्न कलाकृतिहरु को लगभग २५ हजार टुक्राहरु फेला परेको छ।

जेद्दाह पुनरुत्थान कार्यक्रम जनवरी २०२० मा सुरु गरिएको थियो, जसको उद्देश्य भौगोलिक सर्वेक्षण सञ्चालन गरेर जेद्दाहका चार महत्वपूर्ण क्षेत्रहरूको ऐतिहासिक महत्त्वलाई बाहिर ल्याउने हो। यी चार साइटहरू हुन् – ओथमान बिन अफान मस्जिद, अल शोना, जेद्दाको उत्तरी पर्खालको एक भाग र अल किदवा।

यी सबै स्थानहरूमा नयाँ खोजहरू भएका छन् जसमा सातौं र आठौं शताब्दीका हजारौं कलाकृतिहरू फेला परेका छन्। यी कलाकृतिहरू विभिन्न समयका हुन् भनिन्छ। सिलोन (अहिले श्रीलंका) को ओथमान बिन अफान मस्जिदको एक भागमा आबनूस काठबाट बनेका स्तम्भहरू फेला परेका छन्। यो खोजले देखाएको छ कि त्यो अवधिमा जेद्दाह सहरको व्यापार धेरै व्यापक थियो।

अन्वेषकहरूले जेद्दाह शहरको ओथमान बिन अफान मस्जिदमा २९३ किलोग्राम तौलका ११,४०५ वटा भाँडाहरू फेला पारेका छन्। १०७ केजी तौल भएका जनावरका ११ हजार ३६० हड्डी, ३२ केजी तौल भएका १ हजार ७३० जनावरको शरीरको बाहिरी खोप, ८७ केजी तौलका ६ सय ८५ निर्माण सामग्री, १८७ सिसाका वस्तु फेला परेका छन् । जसको तौल ५ किलो छ, धातुबाट बनेका ७१ वटा कलाकृति फेला परेका छन् जसको तौल ७ किलो छ ।

अन्वेषकहरूले सोही मस्जिद साइटबाट उच्च गुणस्तरको पोर्सिलेनबाट बनेका सिरेमिक कप र महँगो भाँडाकुँडाहरू पनि फेला पारे। यी मध्ये केही भाँडाहरू १९ औं र १९ औं शताब्दीका हुन् र चीनको जियान्जी प्रान्तबाट ल्याइएको थियो। पुरानो माटोका टुक्राहरू इस्लामिक युग, अब्बासिद युगका हुन्।

अल शोनाको पुरातात्विक स्थलले युरोप, जापान र चीनबाट १९ औं र २० औं शताब्दीका पोर्सिलेन र माटोका भाँडाहरू सहित धेरै १९ औं शताब्दीका माटोका भाँडाहरू प्राप्त गरेको छ।

अल किदवा (मक्का गेट) नजिक पनि उत्खनन गरिएको छ जहाँ १८ औं शताब्दीमा पूर्वी भागमा खाडलहरू खनेका छन्। जेद्दाका विभिन्न पुरातात्विक स्थलहरूबाट मंगाबी ढुङ्गा, संगमरमर र ग्रेनाइट ढुङ्गाबाट बनेका चिहानका स्तम्भहरू पनि भेटिएका छन्। मानिसहरूको नाम र कुरानका पदहरू तिनीहरूमा लेखिएका छन् र तिनीहरू दोस्रो र तेस्रो शताब्दीका हुन् भन्ने अनुमान गरिएको छ।