काठमाडौं । पाकिस्तानमा ८ फेब्रुअरीमा आम निर्वाचन भयो । नियम अनुसार राति २ बजेसम्म नतिजा आउनु पर्ने थियो । तर, यो हुन सकेन । निर्वाचनको नतिजा प्रकाशनमा केही घण्टा रोक लगाइएको थियो । धेरै ठाउँमा मतपेटिका लिएर मुखौटा लगाएका मानिसहरू भागे भने अन्य ठाउँमा मतदान केन्द्रमा विष्फोट र गोलीबारी भएको थियो ।

यी सबैको बीचमा जब चुनावी नतिजा आयो, न त नवाजले बहुमत पाए न इमरानले । फलस्वरूप ९ फेब्रुअरीमा पाकिस्तानको शेयर बजारमा २ हजार अंकको ठूलो गिरावट आएको थियो । यसलाई राजनीतिका कारण पाकिस्तानको अर्थतन्त्रमा आउन लागेको संकटको संकेत मानिएको छ ।

पाकिस्तानका पूर्व अर्थमन्त्री हाफिज अहमद पाशाले चुनावी नतिजा आउन एक दिनअघि देशको अर्थतन्त्रप्रति चिन्ता व्यक्त गरेका थिए । उनले पाकिस्तानको सरकारी कोषमा ४५ दिनको मात्रै पैसा बाँकी रहेको बताएका थिए ।

मुलुकको विदेशी मुद्रा सञ्चिति हाल ८ अर्ब डलर रहेको छ, जुन करिब डेढ महिनाको वस्तु आयात बराबर हो । देशसँग कम्तिमा ३ महिनाको सामान आयात गर्न सक्ने पैसा हुनुपर्छ ।

पाकिस्तानको जीडीपी २०२४ मा २.१ प्रतिशत मात्रै बढ्ने सम्भावना छ। कमजोर सरकार सत्तामा आयो भने यो वृद्धिदर अझै घट्न सक्छ । अहिले एक डलरको मूल्य २७६ पाकिस्तानी रुपैयाँ बराबर छ।

इमरान खानले सन् २०२२ मा प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिनुपरेको थियो । पाकिस्तानमा राजनीतिक उथलपुथलको अवस्था थियो । जसका कारण ४ महिनामा पाकिस्तानी मुद्रा डलरको तुलनामा ३० रुपैयाँले घटेको छ ।

१ डलरको तुलनामा पाकिस्तानी रुपैयाँको मूल्य जनवरी २०२२ मा १७४ थियो, जुन मे महिनामा बढेर २०४ पुगेको छ। यसबाट स्पष्ट हुन्छ कि यदि पाकिस्तानमा फेरि राजनीतिक अस्थिरता भयो भने त्यसले त्यहाँको मुद्रालाई असर गर्छ ।

पाकिस्तान आर्थिक संकटमा छ । घट्दो विदेशी मुद्रा सञ्चितिको बीचमा पाकिस्तानले आगामी २ महिनामा १ अर्ब डलर ऋण तिर्न पर्ने भएको छ । एकातिर ऋण फुकुवा गर्न दबाब छ भने अर्कोतर्फ अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष अर्थात आईएमएफबाट ३ अर्ब डलर ऋण लिने समयसीमा पनि २०२४ अप्रिल १२ मा सकिन लागेको छ ।

पाकिस्तानको अर्थ मन्त्रालयका पूर्व सल्लाहकार साजिद अमिनले कुनै पनि दल साधारण बहुमतका साथ सरकारमा नआए पाकिस्तानको राजनीतिक र आर्थिक अवस्था गम्भीर हुने बताए ।

पाकिस्तानमा जुन प्रकारको राजनीतिक अवस्था सिर्जना भएको छ, त्यसमा सबैभन्दा ठूलो समस्या भनेको निर्वाचनको विश्वसनीयता र सरकारको वैधानिकतामाथि उठ्ने प्रश्न हो । कमजोर वा शंकास्पद सरकारले कहिल्यै ठूलो आर्थिक परिवर्तन ल्याउन सक्दैन ।

नयाँ सरकार बनेलगत्तै पाकिस्तानले विदेशबाट पैसा ल्याउनुपर्नेछ, जबकि देश पहिले नै सय अर्ब डलरभन्दा बढी ऋणको बोझले दबिएको छ । नयाँ सरकारका लागि आईएमएफबाट ३ अर्ब डलर ऋण लिनु एउटै विकल्प बाँकी छ । त्यसो हुन सकेन भने देश डिफल्टर घोषित हुन सक्छ ।

समाचार एजेन्सी रोयटर्सका अनुसार इमरान खान र नवाजबीचको राजनीतिक लडाइका कारण पाकिस्तानमा सिर्जना भएको अवस्थाका कारण आईएमएफबाट ऋण पाउने पाकिस्तानको अन्तिम आशा अब चकनाचुर हुँदै गएको देखिन्छ ।

पाकिस्तानमा भएको निर्वाचनमा कथित धाँधलीलाई लिएर अमेरिकालगायत धेरै पश्चिमी देशहरूले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । पाकिस्तानलाई अमेरिकाको अनुमतिबिना आईएमएफबाट रकम जुटाउन गाह्रो छ । यस्तो अवस्थामा पाकिस्तानमा राजनीतिक स्थायित्व नभएसम्म अमेरिकालाई त्यहाँ कुनै पनि किसिमको आर्थिक सहयोग गर्न सहमत हुन गाह्रो हुनेछ ।

डन न्युजका अनुसार पछिल्लो २० महिनामा पाकिस्तानका धेरै ठूला व्यवसायीले दुबईको घरजग्गामा लगानी गरेका छन् । यससँगै उनीहरूले दुबईमा ट्रेड र बिजनेस हाउस पनि खोल्दै छन् । धेरै ठूला व्यवसायीले आफ्नो व्यवसाय दुबईमा सारेका छन् । यसको मुख्य कारण पाकिस्तानको राजनीतिक र आर्थिक अस्थिरता हो ।