काठमाडौं । भू–वैज्ञानिकहरूले अफ्रिकाको ३.३ अर्ब वर्ष पुरानो चट्टानमा विश्वकै सबैभन्दा पुरानो भूकम्पको जानकारी पाएका छन् ।

वैज्ञानिकहरूले यी चट्टानहरूबाट प्लेट टेक्टोनिक्सको प्रारम्भिक प्रमाण फेला पारेका छन्। यस खोजमा पृथ्वीको क्रस्टलाई ठूला प्लेटहरूमा विभाजित भएको जानकारी प्राप्त भएको छ, जुन आवरणमा चिप्लिरहेको छ। यी चट्टानहरूले जीवन पहिलो पटक विकसित हुँदा अवस्था कस्तो हुने थियो भनेर बुझ्न पनि सजिलो बनाएको छ।

दक्षिणी अफ्रिकाको जटिल भू–वैज्ञानिक संरचना ‘बार्बर्टन ग्रीनस्टोन बेल्ट’ को अनुसन्धानपछि भूवैज्ञानिकहरूले यो खोज गरेका हुन्। फेब्रुअरी २७ मा जर्नल जियोलोजीमा प्रकाशित नयाँ अध्ययनका अनुसार वैज्ञानिकहरूले यी चट्टानहरू न्यूजील्याण्डका युवा चट्टानहरूसँग मिल्दोजुल्दो रहेको महसुस गरे। न्युजिल्याण्डको हिकुरंगी सबडक्सन जोनमा भूकम्पले गर्दा पनडुब्बी पहिरोको अनुभव भइसकेको छ ।

न्युजिल्याण्डको भिक्टोरिया युनिभर्सिटी अफ वेलिंगटनका भूवैज्ञानिक र प्रमुख लेखक साइमन ल्याम्बले लाइभ साइन्सलाई यसबारे जानकारी दिएका छन् । लाइभ साइन्सका अनुसार ‘ यी भूकम्पबाट निस्कने ऊर्जा निकै शक्तिशाली थिए र यसले सम्पूर्ण क्षेत्रलाई हल्लाउन सक्षम थियो ।’ अध्ययनका अनुसार बारबर्टन ग्रीनस्टोनलाई यसको हरियो रंगको कारणले नाम दिइएको हो। यो खोज ३।२ बिलियन र ३.६ बिलियन वर्ष पहिलेको पृथ्वीको लागि सबैभन्दा व्यापक भौगोलिक रेकर्ड मध्ये एक हो। यस क्षेत्रलाई बुझ्न अनुसन्धानकर्ताहरूले धेरै संघर्ष गर्नुपरेको थियो, किनभने यहाँको भू–विज्ञान धेरै गाह्रो छ।

सह लेखक कर्नेल डे रोन्डे, न्यूजील्याण्ड अनुसन्धान संस्थान जीएनएस साइन्सका प्रमुख वैज्ञानिकले २०२१ मा बारबर्टन ग्रीनस्टोन बेल्टको आंशिक नक्सा प्रकाशित गरेका थिए । यहाँ ठूला ढुङ्गाको थुप्रो रहेको भूगर्भशास्त्री भेडाले तर अहिले मूल स्थानबाट सरेकोसमेत बताए ।

ल्याम्बले दाबी गरे कि बारबर्टन ग्रीनस्टोन बेल्ट न्यूजील्याण्डको पूर्वी भागमा २० मिलियन वर्ष पुरानो चट्टान र भर्खरै पनडुब्बी पहिरोमा देखिएको जस्तै छ।
वैज्ञानिकहरूले भने कि न्यूजील्याण्ड बाहिर प्यासिफिक प्लेट अष्ट्रेलियाली प्लेट विरुद्ध चिप्लन र घिसिरहेको छ, जसले ठूलो भूकम्प र पनडुब्बी पहिरो निम्त्याउँछ। यी पहिरोमा जमिनमा र उथले पानीमा बनेको चट्टान गहिरो समुन्द्रमा खस्छ ।

अध्ययनले ग्रेट मार्लबरो कंग्लोमेरेट चट्टानको गठन लाखौं वर्षमा आएका हजारौं भूकम्पका कारण भएको हुनसक्ने खुलासा गरेको छ। भूकम्पका कारण ठूला ब्लकहरू सर्छन्। ‘वास्तवमा यो लामो समयसम्म हल्लाएको रेकर्ड हो,’ ल्याम्बले भने। जसका कारण यो विश्वकै पुरानो भूकम्प हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ ।