काठमाडौं । झ्यालहरू बन्द छन्, घरको रंग उडेको छ र घरको बगैंचामा जथाभावी लामो घाँस उम्रिएको छ । जापानको राजधानी टोकियोको दक्षिणमा रहेको योकोहामाको पोश नेगिशी जिल्लामा रहेको यो एक तले घरलाई मर्मत गर्नुपर्ने थियो तर भत्किनका लागि छोडिएको छ। कुनै समय निकै सुन्दर रहेको यो घर खाली रहेको एक दशकभन्दा बढी भइसक्यो ।

जापानको गृह मन्त्रालयले मंगलबार जारी गरेको नयाँ रिपोर्टअनुसार कुनै समय वृद्धा महिलाको घर रहेको यो भवन जापानभरका ९० लाखभन्दा बढी खाली घरमध्ये एक हो । यो संख्या जापानका सबै आवासीय सम्पत्तिको १३.८ प्रतिशत हो, जुन धेरै उच्च छ।

यी घरहरू, जसलाई जापानी भाषामा अकिया भनिन्छ, ती घरहरू हुन् जसमा वृद्ध बासिन्दाहरू या त मरेका छन् वा अवकाश गृहमा बस्न गएका छन्। घर भत्काउनको लागि धेरै खर्च हुने भएकाले यी वृद्धका परिवारहरू सम्पत्ति त्याग्न चाहँदैनन्।

सम्पत्ति विकासकर्ता प्यासिफिका क्यापिटलका संस्थापक सेथ सुल्किन भन्छन् – जापानमा घरहरू खाली हुनुको सबैभन्दा ठूलो कारण जनसंख्याको तीव्र गिरावट हो। टोकियो बाहिर, विशेष गरी तोहोकु र होक्काइडो जस्ता ठाउँहरूमा जनसंख्या द्रुत रूपमा घट्दै छ र मानिसहरू आफ्नो घर छोड्दैछन्।

साउथ चाइना मर्निङ पोस्टसँग कुरा गर्दै उनी भन्छन्, ‘यसबाहेक जापानको विरासत र सम्पत्ति प्राप्तिसम्बन्धी कानुन पनि यस्तो छ कि छोडिएको सम्पत्ति पुन: प्रयोग गर्न निकै गाह्रो छ।’

जापानमा घरको मालिकको मृत्यु भएमा श्रीमतीले घरको आधा हिस्सा पाउँछन् । बाँकी सम्पत्ति बालबालिकामा बाँडिन्छ । तर कुनै एकजना हकवालाले आफ्नो हिस्सा बेच्न नमानेको अवस्थामा कानुनअनुसार घर यथावत रहनेछ ।

जापानले पहिले गाँउहरूमा जनसंख्यामा ठूलो वृद्धि देखेको थियो, जसको परिणामस्वरूप ठूलो संख्यामा अकिया (बस्ने घरहरू) थिए, तर अहिले साना र ठूला शहरहरूमा अकियाको संख्या द्रुत रूपमा बढिरहेको छ। बसोबास नभएका घरको सङ्ख्या बढ्न नदिन स्थानीय तहलाई गत वर्षको डिसेम्बरमा हेरचाह नगर्ने निर्जन घरका मालिकलाई कर छुट नदिने अधिकार दिइएको थियो ।

यसको पछाडिको विचार मालिकहरूलाई उनीहरूको घरहरू मर्मत गर्न र प्रयोग गर्न प्रोत्साहित गर्नु हो। मालिकले चाहेमा, उसले आफ्नो खाली घर र जग्गा निर्माणकर्ताहरूलाई बेच्न सक्छ जसले यसको सही उपयोग गर्न सक्छ। विज्ञहरू भन्छन् – जापानी सरकारले पैतृक नियम र परित्याग गरिएको सम्पत्ति खरीद गर्न सरल बनाउन आवश्यक छ।

सुल्किन भन्छन्, ‘अकियाको समस्या समाधान गर्न सरकारले स्थानीय तहलाई परित्याग गरिएका घरको स्वामित्व लिने र विकासकर्तालाई बेच्ने अधिकार दिने कानुन बनाउनुपर्छ । उनी भन्छन्, ‘सरकारले यी भवनहरू नियन्त्रणमा लिएर लिलामी गर्न सक्ने संयन्त्र बनाउनुपर्छ। यदि केही गरिएन भने, जापानको जनसङ्ख्या निरन्तर घट्दै गएको र खाली घरहरूको सङ्ख्या अझै बढ्ने भएकाले समस्या झन् बढ्नेछ।’

खाली घरका धेरै हकवालाले बेचेर राम्रो आम्दानी गरिरहेका छन् । आफूले उपयोगहीन ठानेका घरहरू विकासकर्ताले राम्रो मूल्यमा किन्ने गरेकोले उनीहरू आफूलाई नाफाको सम्झौता भएको बताउँछन् ।

टोकियोको उत्तरमा बस्ने टोमोको उनो भन्छिन्, ‘सात वर्षअघि मेरी आमाको मृत्यु हुँदा हामीले उनको घर बिल्डरलाई बेच्ने वा भाडामा दिने भन्ने सोचेका थिएनौं। मेरी आमा लामो समयदेखि त्यहाँ बस्नुहुन्थ्यो र घरको अवस्था नाजुक थियो। घर भत्काएर पुनर्निर्माण गर्ने हो भने धेरै खर्च हुन्थ्यो । त्यसैले घर जग्गा बेच्दा राम्रो हुन्छ भन्ने सोचेका छौं ।

आमाको घर बेच्दा निकै फाइदा भएको उनी बताउँछिन् । घर जग्गामा निर्माणकर्ताले दुईवटा घर बनाएका छन् र टोमोकोले घरको राम्रो मूल्य पाएकी छिन् ।