काठमाडौं । चीन र ताइवानबीचको सम्बन्ध तनावपूर्ण छ । यसैबीच ताइवानले सी जिनपिङ सरकारलाई आफ्नो आकाशमा ४५ चिनियाँ सैन्य विमान पठाएको आरोप लगाएको छ ।

ताइवानले पछिल्लो २४ घण्टामा आफ्नो आकाशमा ४५ चिनियाँ विमान र ६ वटा नौसैनिक जहाज देखेको दाबी गरेको छ । ताइवान सरकारले एक विज्ञप्तिमा चिनियाँ विमानले ताइवान जलडमरूको मध्य रेखा पार गरेको जनाएको छ।

यसअघि पनि समय समयमा चिनियाँ सैन्य विमान र नौसेना जहाजहरू ताइवानको सीमा नजिक देखिएका छन्। यसअघि मे महिनाको सुरुमा पनि सातवटा चिनियाँ सैन्य विमान ताइवानको आकाशमा देखिएका थिए।

ताइवान चीनको दक्षिण-पूर्वी तटबाट १०० माइल वा लगभग १६० किलोमिटर टाढा अवस्थित एउटा सानो टापु हो। यो कुनै समय चीनको नियन्त्रणमा थियो । त्यसबेला यसलाई फर्मोसा द्वीप भनिन्थ्यो।

चीन र ताइवान सन् १९४९ देखि अलग छन् । यसअघि ताइवान र चीन एक थिए । तर कम्युनिस्ट सरकार सत्तामा आएपछि कुओमिन्ताङ पार्टीका मानिसहरू ताइवान भागे।

सन् १९४९ मा चीनलाई ‘जनवादी गणतन्त्र चीन’ र ताइवानलाई ‘चीन गणतन्त्र’ नाम दिइएको थियो। दुवै देशले एकअर्कालाई मान्यता दिँदैनन् । तर, चीनले ताइवान पनि आफ्नो हिस्सा भएको दाबी गरेको छ । चीन र ताइवानमा प्रायः युद्धजस्तो अवस्था उत्पन्न हुन्छ।

चीनले ताइवान कब्जा गर्न खोजेको छ। तर, चीनले जतिसुकै युद्धको धम्की दिए पनि ताइवानलाई आक्रमण गर्न सहज नहुने विज्ञहरू बताउँछन् । यसका तीनवटा ठूला कारण छन् ।

सबैभन्दा पहिले, ताइवान चारैतिर समुद्रले घेरिएको छ। त्यहाँको मौसम भविष्यवाणी गर्न गाह्रो छ। त्यहाँका पहाड र समुन्द्री किनारा कच्चा छन् । त्यसैले उसको क्षेत्रमा प्रवेश गर्न सहज छैन ।

दोस्रो कारण ताइवानको सेना चीनको सेनाको अगाडि सानो देखिन सक्छ तर ताइवानसँग उन्नत हतियार छ । सन् २०१८ मा ताइवानले आफूसँग मोबाइल मिसाइल प्रणाली रहेको बताएको थियो ।

यसको मद्दतले यसको मिसाइलले कसैलाई थाहै नदिई लक्ष्यमा पुग्न सक्छ। साथै, सतहबाट हावामा मार हान्ने क्षेप्यास्त्र र विमान विरोधी मिसाइलले चीनलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ।

तेस्रो कारण अमेरिकाको समर्थन हो । अमेरिकाले ताइवानलाई सधैं असल मित्र भनेको छ। अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले चीनले आक्रमण गरे अमेरिकाले ताइवानलाई पक्कै पनि सैन्य सहयोग गर्ने बताएका थिए ।

चीनको कडा विरोधका बाबजुद लाइ चिङ टेले राष्ट्रपति पदको सपथ लिएपछि यस वर्ष ताइवानको चुनावमा डेमोक्रेटिक प्रोग्रेसिभ पार्टी (डीटीपी) सत्तामा आयो। लाइ चिङ र उनको पार्टी डीपीटीलाई चीनको कट्टर विरोधी मानिन्छ ।

चीन र ताइवानबीचको सम्बन्ध फरक छ। १९४९ देखि ताइवानले आफूलाई स्वतन्त्र राष्ट्रको रुपमा हेर्दै आएको छ । तर हालसम्म विश्वका १४ देशले मात्रै यसलाई स्वतन्त्र राष्ट्रका रूपमा मान्यता दिएर कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गरेका छन् ।

चीनले ताइवानलाई आफ्नो प्रान्त मान्छ र एक दिन ताइवान पनि यसको हिस्सा बन्ने विश्वास राख्छ। ताइवानले आफूलाई एक स्वतन्त्र देश भन्छ। यसको आफ्नै संविधान छ र निर्वाचित सरकार छ।