काठमाडौं । बेलायतमा जुलाई ४ मा आम निर्वाचन हुने भएको छ । प्रधानमन्त्री ऋषि सुनकले बुधबार राति लन्डनको १० डाउनिङ स्ट्रिटबाट यस्तो घोषणा गरेका हुन् ।

उनले बेलायतले आफ्नो भविष्य रोज्ने समय आएको बताए । राजा चार्ल्स तृतीयलाई चुनावको समयरेखाको जानकारी दिए पछि संसद चाँडै भंग हुनेछ। त्यसपछि निर्वाचन प्रक्रिया सुरु हुनेछ ।

प्रधानमन्त्रीका रुपमा ऋषि सुनक पहिलोपटक निर्वाचनमा मतदातासमक्ष जानेछन् । सत्तारुढ कन्जरभेटिभ पार्टीले २०२२ को चुनावअघि प्रधानमन्त्रीको अनुहार घोषणा गरेको थिएन । निर्वाचनपछि पार्टीको संसदीय समूहले सुनकलाई नेता चयन गरेको हो । सुनकले करिब २०० सांसदको समर्थन पाएपछि उनी प्रधानमन्त्री बने ।

४४ वर्षीय ऋषि सुनक बेलायतमा भारतीय मूलका पहिलो प्रधानमन्त्री हुन्। उनले अक्टोबर २०२२ मा पदभार ग्रहण गरे। जनवरी २०२५ मा यहाँ आम निर्वाचन हुने सम्भावना थियो । सुनकसँग निर्वाचन घोषणा गर्न डिसेम्बरसम्मको समय थियो तर उनले ७ महिना अगाडि नै घोषणा गरेका हुन् ।

२०२२ मा फिक्स्ड टर्म इलेक्शन ऐन खारेज भएपछि बेलायतमा प्रधानमन्त्रीलाई चुनावको मिति तय गर्ने अधिकार प्राप्त भयो। प्रधानमन्त्रीले आफ्नो पार्टीका लागि सबैभन्दा लाभदायक समयलाई मध्यनजर गर्दै निर्वाचनको मिति तय गर्छन् ।

भारतमा प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभाजस्तै बेलायतमा पनि दुई सदन छन् । यसलाई हाउस अफ लर्ड्स र हाउस अफ कमन्स भनिन्छ। प्रधानमन्त्री वा सरकार छनोटमा हाउस अफ लर्ड्सको कुनै भूमिका हुँदैन।

प्रधानमन्त्री छान्ने अधिकार तल्लो सदनका सदस्यलाई हुन्छ । हाउस अफ कमन्समा ६५० सदस्य छन् अर्थात् बेलायतमा ६५० निर्वाचन क्षेत्र छन्। प्रत्येक सिटबाट एक जना उम्मेदवार चुनाव जितेर हाउस अफ कमन्समा पुग्छन्।

सरकार बनाउन कुनै पनि दलले ३ सय २६ सिट जित्नुपर्छ । बहुमत नआएमा धेरै दलले गठबन्धन गरेर सरकार बनाउन सक्छन् । बेलायतमा विगत १४ वर्षदेखि कन्जरभेटिभ पार्टी सत्तामा छ ।

बेलायतको चुनावमा कन्जरभेटिभ पार्टी र लेबर पार्टीबीचको मुख्य प्रतिस्पर्धा छ । यो भनेको लेबर पार्टीका नेता सर केयर स्टाररसँग सुनकको प्रतिस्पर्धा हो । सुनक कन्जरभेटिभ पार्टीबाट प्रधानमन्त्री बन्न सक्नेछन् ।

उनको विरुद्धमा लेबर पार्टीका नेता सर केयर स्टारर हुनेछन् । केयर स्टारर इङ्गल्याण्डमा सार्वजनिक अभियोजनका पूर्व निर्देशक र अप्रिल २०२० देखि लेबर पार्टीका नेता हुन्।

अहिले धेरै मत सर्वेक्षणहरूमा लेबर पार्टी सुनकको कन्जरभेटिभ पार्टीभन्दा धेरै अगाडि छ। यद्यपि, कन्जरभेटिभ र लेबर बाहेक, स्कटिश नेश्नल पार्टी, लिबरल डेमोक्र्याट र डेमोक्रेटिक युनियनिस्ट पार्टी बेलायतका अन्य तीन ठूला पार्टी हुन्।

बेलायतको सत्तारुढ कन्जरभेटिभ पार्टीको एक स्रोतले बीबीसीलाई भनेअनुसार पार्टीका केही सांसदहरूले ऋषि सुनकविरुद्ध अविश्वासको मतको माग गरिरहेका छन्। एक सांसदले पार्टीको अहिलेको वातावरणलाई ‘आतंक’को अवस्था भनेका छन् ।

सुनकलाई मार्चमा भएको इप्सोस पोलमा ३८ रेटिङ दिइएको थियो, जुन सबैभन्दा खराब रेटिंग थियो। अप्रिलमा, युगभ पोलले कन्जरभेटिभ पार्टीले आगामी चुनावमा १५५ सिट मात्र पाउने प्रक्षेपण गरेको थियो ।

२०१९ मा पूर्व प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनको नेतृत्वमा कन्जरभेटिभ पार्टीले ३६५ सीट जितेको थियो। यसपटक विपक्षी लेबर पार्टीले ४ सय ३ सिट पाउने दाबी गरिरहेको छ ।

बेलायतमा २०१९ को आम चुनावमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री बोरिस जोन्सनले पार्टीलाई बहुमत दिएका थिए तर त्यस पछि पार्टीले एकै कार्यकालमा १० भन्दा बढी उपचुनावमा हारेको छ । करिब ३ महिनाअघि बेलायतका दुई सिट वेलिंगबर्ग र किङ्सवुडमा पराजय भएपछि कन्जरभेटिभ सांसदहरू चिन्तित छन् ।

कन्जरभेटिभ पार्टीका सांसद पिटर बोनलाई हटाएपछि वालिङबर्गमा चुनाव भएको हो । यहाँ लेबर पार्टीकी सांसद जेन किचेनले ४५.८ प्रतिशत मत पाएकी छिन् जुन पछिल्लो समयको तुलनामा २८.५ प्रतिशतले बढी हो ।

यो सिट सन् २००५ देखि कन्जरभेटिभ पार्टीको हातमा थियो । किंग्सउडको अवस्था पनि त्यस्तै थियो, जहाँ लेबर पार्टीले ४४.९% मत पाएको छ, जुन पछिल्लो समयको तुलनामा १६.४% बढी हो। यो सिट सन् २०१० देखि कन्जरभेटिभ पार्टीको हातमा थियो ।