काठमाडौं। गत साता बेलायत, फ्रान्स, इरान जस्ता ठूला देशमा चुनाव भएको थियो। यी देशका चुनावी परिणामले तत्कालिन सत्तारुढ नेताहरुलाई बाहिर धकेलेको छ। खासगरी बेलायत र फ्रान्समा सत्तारुढ दलले चुनाव हारेका छन्।

बेलायतमा ऋषि सुनकको कन्जरभेटिभ पार्टी १४ वर्षपछि सत्ताबाट बाहिरिएको छ। त्यस्तै फ्रान्समा राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनको पार्टी रेनेसान्स वामपन्थी गठबन्धनबाट पराजित भएको छ। इरानमा सुधारवादी नेता मसूद पेजेस्कियानले कट्टरपन्थी सइद जलिलीलाई पराजित गर्दै राष्ट्रपति चुनाव जितेका छन्।

यी तीनवटा मात्र चुनाव होइनन् जसमा सत्तामा रहेकाहरूलाई धक्का लागेको छ। यस वर्ष धेरै देशमा भएको आम निर्वाचनको नतिजाले विश्वलाई चकित बनाएको छ।

टाइम्स म्यागजिनको रिपोर्टका अनुसार यस वर्ष इतिहासमा पहिलेभन्दा धेरै मतदाताहरूले विश्वव्यापी रूपमा चुनावमा भाग लिदै छन्। विश्वका कम्तिमा ६४ देशहरूमा मात्र राष्ट्रिय चुनावहरू छन्, जसले विश्वको कुल जनसंख्याको लगभग ४९ प्रतिशत प्रतिनिधित्व गर्दछ। विश्वका १० धेरै जनसंख्या भएका देशमध्ये ८ वटामा सन् २०२४ मा चुनाव हुने तय गरिएको थियो। यी देशहरू हुन्– बंगलादेश, ब्राजिल, भारत, इन्डोनेसिया, मेक्सिको, पाकिस्तान, रुस र अमेरिका। तर, अधिकांश देशमा निर्वाचन सम्पन्न भइसकेको छ। यसबाहेक फ्रान्स, बेलायत, इरान र युरोपेली संघमा पनि यसै वर्ष चुनाव भइसकेको छ।

फ्रान्सः फ्रान्सेली मतदाताहरूले ३० जुन र ७ जुलाईमा दुई चरणमा राष्ट्रिय सभाका सांसदहरू चयन गर्न मतदान गरेका थिए। यहाँ संसदको तल्लो सदन राष्ट्रिय सभाका कुल ५७७ सिटका लागि निर्वाचन भएको थियो, जसमध्ये बहुमतका लागि २८९ सिट आवश्यक छ।

फ्रान्सको यस निर्वाचनमा सबै ठूला दलहरू गठबन्धनमा उत्रिएका थिए। फ्रान्सको संसदमा आइतबार भएको दोस्रो चरणको मतदानपछि वामपन्थी गठबन्धन न्यू पपुलर फ्रन्टले सबैभन्दा बढी सिट जितेको छ। यसले दक्षिणपन्थी गठबन्धनलाई पराजित गर्‍यो। वामपन्थी न्यू पपुलर फ्रन्टले १८२ सिट जितेको छ भने राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनको केन्द्रवादी एन्सेम्बल गठबन्धनले १६३ सिट जितेको छ। यी नतिजाहरू पछि, फ्रान्स राजनीतिक अनिश्चिततामा फसेको छ, किनकि कुनै पनि गठबन्धन पूर्ण बहुमत हासिल गर्ने नजिक पुगेको छैन।

इरानः गत हप्ता इरानका जनताले पनि आफ्नो जनादेश दिए। २८ जुन र ५ जुलाईमा देशमा राष्ट्रपतिको निर्वाचनका लागि मतदान भएको थियो, जसमा सुधारवादी नेता मसूद पेजेस्कियान विजयी भएका थिए। मे १९ मा तत्कालीन राष्ट्रपति इब्राहिम रायसीको हेलिकोप्टर दुर्घटनामा मृत्यु भएपछि इरानमा प्रारम्भिक निर्वाचन भएको थियो। चार उम्मेद्वारहरूले चुनावको पहिलो चरणमा प्रतिस्पर्धा गरे, सुधारवादी मसूद पेजेस्कियानले चुनाव जितेका थिए, ६ जुलाईको नतिजामा कट्टरपन्थी नेता सइद जलिलीलाई पराजित गरे। यो जितसँगै पेजेस्कियानले इरानको नयाँ राष्ट्रपति बनेका छन्।

बेलायतः बेलायतमा ४ जुलाईमा ६५० संसदीय सिटका लागि मतदान भयो। यी चुनावहरू बेलायत, उत्तरी आयरल्याण्ड, स्कटल्याण्ड र वेल्स लगायत युनाइटेड किंगडमका सबै भागहरूमा भएका थिए। बेलायतको चुनावको अन्तिम नतिजा जुलाई ६ मा घोषणा भएको थियो। यी निर्वाचनमा कुल ३९२ दल दर्ता भए पनि मुख्य प्रतिस्पर्धा ऋषि सुनकको कन्जरभेटिभ र प्रमुख विपक्षी नेता केयर स्टारमरको लेबर पार्टीबीच थियो। विपक्षी लेबर पार्टीले ६५० सिटमध्ये ४१२ सिट जित्यो। जबकि कन्जरभेटिभले मात्र १२१ सिट जित्न सक्यो। अन्य साना दलको कुरा गर्ने हो भने लिबरल डेमोक्र्याटले ७१, स्कटिस नेशनल पार्टी (एसएनपी)ले नौ, सिन फेइनले सात, डेमोक्रेटिक युनियनिस्ट पार्टी (डीयूपी) पाँच र रिफर्म पार्टीले चार सिट जिते।

सन् २००५ पछिको बेलायती चुनावमा प्रमुख विपक्षी दल लेबरले ठूलो जित दर्ता गरेको थियो। लेबर पार्टीलाई ठूलो जित दिएपछि केइर स्टारमर देशको नयाँ प्रधानमन्त्री बनेका छन्।

युरोपेली संघः कुल २७ देशहरू मिलेर युरोपियन युनियनका मानिसहरूले जुन ६–९ मा मतदान गरे। ४४ करोडभन्दा बढी जनसंख्या भएको युरोपेली संघमा कुल ७२० सदस्य युरोपेली संसद (एमईपी) निर्वाचित छन्। ९ जुन २०२४ मा, उर्सुला भोन डर लेनको नेतृत्वमा रहेको युरोपेली पीपुल्स पार्टीले युरोपेली संसदमा सबैभन्दा बढी सिट जित्यो। यी चुनावमा केन्द्रवादी, उदारवादी र वातावरणवादी पार्टीहरूले हार बेहोरेका छन् भने दक्षिणपन्थी दलहरूले फाइदा उठाएका छन्। दक्षिणपन्थी युरोपेली कन्जरभेटिभ र सुधारवादी समूहले केन्द्रवादी नवीकरण युरोप समूहलाई पराजित गरेको छ।

पाकिस्तानः छिमेकी देश पाकिस्तानमा राष्ट्रिय सभाका लागि फेब्रुअरी ८ मा मतदान भयो। २४ करोड जनसंख्या भएको पाकिस्तानमा चुनावअघि कामचलाउ सरकार चलिरहेको थियो। पाकिस्तान तहरीक–ए–इन्साफ (पीटीआई) का प्रधानमन्त्री इमरान खानलाई अविश्वास प्रस्तावमार्फत पदबाट हटाइएपछि दुई वर्षपछि यी निर्वाचन भएको हो। त्यसपछि इमरान खानलाई भ्रष्टाचारको आरोपमा गिरफ्तार गरियो र पाँच वर्षको लागि राजनीतिमा प्रतिबन्ध लगाइएको थियो। चुनावअघि सर्वोच्च अदालतको फैसलाले पीटीआईको चुनाव चिन्ह पनि खोस्यो।

यी सबै घटनाक्रमका बाबजुद चुनावी नतिजा आउँदा वर्तमान सरकारविरुद्ध लडिरहेका पीटीआई समर्थित स्वतन्त्र उम्मेदवारले सबैभन्दा बढी ९३ सिट जितेका छन्। यसपछि पाकिस्तान मुस्लिम लिग (एन) (पीएमएल–एन) ले ७५ सिट र पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (पीपीपी)ले ५४ सिट प्राप्त गरेको छ। नेशनल एसेम्बलीमा कुनै पनि दलले बहुमत नपाएपछि शहबाज सरिफ पीपीपी, पीएमएल–एन र अन्य साना दलहरूको समर्थनमा प्रधानमन्त्री बनेका छन्।

बंगलादेशः यस वर्षको सुरुमा जनवरी ७ मा देशमा आम चुनाव भयो। १७ करोडभन्दा बढी जनसंख्या भएको बंगलादेशका जनताले राष्ट्रिय संसदको पक्षमा मतदान गरे। यस निर्वाचनमा प्रधानमन्त्री शेख हसिना नेतृत्वको अवामी लिगले लगातार चौथो पटक चुनाव जितेको हो। हसिनाको अवामी लिगलाई केन्द्र र वामपन्थी दल मानिन्छ। देशको प्रमुख विपक्षी दल बंगलादेश नेसनलिस्ट पार्टीले राजनीतिक असहमतिमाथिको क्र्याकडाउनको विरोधमा चुनाव बहिष्कार गरेको थियो। वर्तमान सरकारको कार्यकालमा निर्वाचन आयोगले स्वतन्त्र र निष्पक्ष निर्वाचन गर्न नसक्ने केन्द्र दक्षिणपन्थी दलको विश्वास छ।

भारतः त्यस्तै विश्वको धेरै जनसंख्या भएको देश भारतमा पनि सात चरणको मतदानपछि जुन ४ मा आएको परिणाममा सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टीलाई ठुलो धक्का लाग्यो। दुई कार्यकाल एकल बहुमत हासिल गरेको बिजेपी एक्लैले बहुमत ल्याउन सकेन र एनडीए गठबन्धनको सरकार बनाएको छ। यस निर्वाचनले प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई सत्ताबाट हटाउन नसकेपनि भारतमा प्रतिपक्षी दललाई बलियो बनाएको छ।

त्यसोभए संसारभरि भएका यी निर्वाचनमा कुनै विशेष विचारधाराले जितेको छ त। यस विषयमा विभिन्न विज्ञहरुले आफ्नो राय व्यक्त गरिरहेका छन्। चुनावको नतिजा विश्लेषण गर्दा यसलाई सरकारहरुप्रति जनताको आक्रोशको रुपमा हेरिनुपर्ने बताइएको छ। जनताले स्पष्ट विचारधारालाई साथ नदिएको र जनसरोकारका काम नगरेका कारण सत्तामा रहकोहरुलाई मत नदिएको रुपमा विश्लेषण गरिएको छ।

जस्तो की बेलायतमा लेबर पार्टीले जितेको छ, जसलाई वामपन्थी भन्न मिल्दैन। जेरेमी कोर्बिन त्यहाँ भएको भए उनलाई वामपन्थी भनिने थियो। फ्रान्समा पनि चरम वामपन्थी पार्टीले बहुमत पाउन सकेका छैनन्। यदि सरकार बनाउनु छ भने अन्य विचारधाराका मानिससँग गठबन्धन गर्नुपर्छ। यस्तो अवस्थामा उनीहरुले आफ्नो नीति पनि परिवर्तन गर्नुपर्ने हुन्छ। यसबाहेक इरानमा सुधारवादी नेता मसूद पेजेस्कियानले जित हासिल गरेका छन्, तर उनले इरानमा सत्ताबाट अलग भएर सुधार गर्ने काम गर्नेछन् भन्ने लाग्दैन। किनभने यहाँ इरानका सर्वोच्च नेतालाई प्रभाव पार्ने गार्जियन काउन्सिलको अनुमतिबिना कुनै पनि कानून बनाइँदैन । एक हिसाबले यी केन्द्रवादी सरकार हुनेछन्।

विश्वभरि कुनै पनि विचारधाराको जित वा हार भन्दा पनि भर्खरैको चुनावले विश्वभर कुनै खास विचारधाराका मानिसहरू हारेको प्रवृत्ति देखाउँदैन। यसलाई सरकारविरुद्धको आक्रोशका रूपमा लिनुपर्छ। १० वर्ष शासन गर्दा जनताको अपेक्षा पूरा गर्न नसकेपछि जनताले परिवर्तनको पक्षमा मतदान गरे। भारत र दक्षिण अफ्रिकामा सरकारहरू फर्किएका छन् तर बहुमतको अभावमा परेका छन्। उनीहरुले आफ्नो नीतिलाई प्रभाव पार्ने अन्य दलको सहयोग लिनु परेको छ।