काठमाडौँ । दैनिक उत्सर्जन हुने कार्बनलाई अवशोषित गर्नु प्राकृतिक प्रक्रिया हो । जमिनले सतहमा रहेको कार्बन सोस्छ, रुखले वायुमण्डलमा रहेको कार्बन प्रदुषण सोस्छ र सामुद्रिक जीवहरूले पानीमा रहेको कार्बन सोस्छन् ।

हालैको एक अध्ययनले गत वर्ष रुख र जमिनले कार्बनडाइअक्साइड सोस्न नसकेको कुरा अचम्मको रूपमा खुलासा भएको छ ।

विभिन्न अनुसन्धान र अध्ययनका आधारमा वैज्ञानिकहरूले पृथ्वीको क्रमिक तापक्रमका कारण कार्बन शोषण गर्ने प्राकृतिक प्रक्रियाहरू भत्किँदै गएको निष्कर्षमा पुगेका छन् । अन्वेषकहरूको एक अन्तर्राष्ट्रिय टोलीले २०२३ मा जमिनबाट अवशोषित कार्बनको मात्रा अस्थायी रूपमा घटेको पत्ता लगायो, जुन अहिलेसम्मकै सबैभन्दा तातो वर्ष हो । अन्तिम नतिजा यो थियो कि जङ्गल, बोटबिरुवा र माटोले लगभग कुनै पनि कार्बन अवशोषित गरिरहेको थिएन ।

हामी पृथ्वीको प्रणालीको लचिलोपनमा दरारहरू देखिरहेका छौं, सेप्टेम्बरमा न्यूयोर्क क्लाइमेट वीकमा पोट्सडैम इन्स्टिच्युट फर क्लाइमेट इम्प्याक्ट रिसर्चका निर्देशक जोहान रकस्ट्रोमले भनेका थिए । स्थलीय इकोसिस्टमहरूले आफ्नो कार्बन भण्डार र कार्बन शोषण क्षमता गुमाउँदै छन्, जुन अत्यन्त चिन्ताजनक छ।

संकट यहीं रोकिएको छैन, समुन्द्रबाट पनि चेतावनी सङ्केत आएको छ । ग्रीनल्याण्डका हिमनदीहरू र आर्कटिक बरफहरू सोचेभन्दा छिटो पग्लिरहेका छन् । जसका कारण गल्फ स्ट्रिमको समुन्द्री प्रवाह अवरुद्ध भई महासागरमा कार्बन शोषणको दर सुस्त हुँदै गइरहेको छ ।

वैज्ञानिकहरू भन्छन्, यी परिवर्तनहरूले तिनीहरूलाई लामो समयसम्म गहिराइमा राख्न सक्छ, ठाडो माइग्रेसनमा बाधा पुर्‍याउँछ जसले समुद्रको भुइँमा कार्बन भण्डार गर्दछ ।

अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार प्रकृति बिना शुद्ध शून्य उत्सर्जनको लक्ष्यमा पुग्न असम्भव छ । ठूलो मात्रामा वायुमण्डलीय कार्बन हटाउन सक्षम प्रविधि बिना यो सम्भव छैन । पृथ्वीको विशाल जङ्गल, घाँसे मैदान, पीट बोगहरू र महासागरहरू मानव कार्बन प्रदूषण अवशोषित गर्ने एकमात्र विकल्प हुन्, जुन २०२३ मा रेकर्ड ३७.४ बिलियन टन पुगेको छ ।

अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार यो दैनिक प्रक्रिया हो । रात पर्दा, अरबौं जूपलांकटन क्रस्टासिन्स र अन्य समुद्री जीवहरू माइक्रोस्कोपिक शैवाल खानको लागि समुद्रको सतहमा आउँछन् । त्यसपछि दिन हुने बित्तिकै तिनीहरू गहिराइमा फर्कन्छन् । यस उन्मादबाट उत्पन्न फोहोर समुद्रको भुइँमा डुब्छ, हरेक वर्ष वायुमण्डलबाट लाखौं टन कार्बन हटाउँछ ।

यो गतिविधि पृथ्वीको जलवायु नियन्त्रण गर्ने हजारौं प्राकृतिक प्रक्रियाहरू मध्ये एक हो । महासागर, जङ्गल, माटो र अन्य प्राकृतिक कार्बन डुब्नले सबै मानव उत्सर्जनको आधा अवशोषण गर्दछ ।

युनिभर्सिटी अफ एक्सेटरका एन्ड्रयु वाट्सनले सबैभन्दा ठूलो चिन्ताको विषय विश्वभर बनाइने जलवायु परिवर्तन मोडेलहरूमा यी विषयहरु उल्लेख नगरिनुलाई बताएका छन् । यी चुनौतिहरूको अध्ययन गरी मापदण्ड तोक्नुपर्ने उनको भनाई छ । यसलाई छिट्टै जलवायु मोडलमा समावेश गर्नुपर्छ, तब मात्र हामीले निर्धारित लक्ष्यहरू हासिल गर्न सकिने उनले बताए ।