काठमाडौं। औद्योगीकरणपछि विश्वका हरेक क्षेत्रमा क्रान्तिकारी परिवर्तन देखिएका छन्। तर, यसले हाम्रो वातावरणमा नकारात्मक असर पारेको छ।

बढ्दो कार्बन उत्सर्जनका कारण पृथ्वीको औसत तापक्रम निरन्तर बढिरहेको छ, जसको प्रतिकूल प्रभाव पृथ्वीका दुवै ध्रुवमा पर्न थालेको छ। आर्कटिक ग्लेशियर चार गुणा छिटो तातिरहेको छ, जसका कारण समुद्री सतह बढिरहेको छ। यी सबै बाहेक विश्वभरको मौसम चक्रमा पनि अप्रत्याशित परिवर्तनहरू देखिन थालेका छन्।

कतिपय ठाउँमा खडेरी छ भने कतिपय ठाउँमा विनाशकारी वर्षा भइरहेको छ। यसैबीच, वैज्ञानिकहरूले एक अध्ययनमा ग्लोबल वार्मिंगसँग लड्ने अनौठो तरिका सुझाव दिएका छन्। प्रत्येक वर्ष पृथ्वीको माथिल्लो वायुमण्डलमा लाखौं टन हीराको धुलो छर्केर पृथ्वीलाई चिसो राख्न मद्दत पुग्ने वैज्ञानिकहरू विश्वास गर्छन्।

वैज्ञानिकहरुको यो सुझाव चलचित्रको कथा जस्तो लाग्न सक्छ। तर यसले काम गर्न सक्छ भन्ने उनीहरुको विश्वास छ। वास्तवमा, जलवायु वैज्ञानिक, मौसमविद् र पृथ्वी वैज्ञानिकहरूको संयुक्त टोलीले अध्ययन गरेको थियो। उनको अध्ययन ‘जियोफिजिकल रिसर्च लेटर्स’ मा प्रकाशित छ। टोलीको नेतृत्व मौसमविद् स्यान्ड्रो वाट्टिनीले गरेका थिए। वैज्ञानिकहरुका अनुसार विश्वको तापक्रम तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । हामी पहिले नै टिपिंग बिन्दुमा पुगेका छौं।

कार्बन उत्सर्जन घटाएर मात्रै यसलाई नियन्त्रण गर्न सम्भव छैन। अध्ययनले वायुमण्डलमा एरोसोल इन्जेक्सन गरेर गर्मी कम गर्ने समाधान प्रदान गर्दछ। यो प्रक्रियालाई जियोइन्जिनियरिङ भनिन्छ।

किन वैज्ञानिकहरूले हीरा मात्र सुझाव दिए?

अनुसन्धानकर्ता एस.के. केस्लिनले भनेका छन्- हीराका कणहरू सूर्यको किरण र तापलाई प्रतिबिम्बित गर्न सबैभन्दा प्रभावकारी हुन्छन् । वातावरणमा लामो समय सम्म रहन सक्छ । साथै रासायनिक रूपमा निष्क्रिय भएकाले तिनीहरूले एसिड वर्षा बनाउन प्रतिक्रिया गर्न सक्दैनन् ।

हवाइजहाजको माध्यमबाट हीराको धुलो वायुमण्डलमा छोडिने अध्ययनमा उल्लेख छ । सूर्यको किरणहरूले तिनीहरूलाई हिट गर्नेछन् र अन्तरिक्षमा फर्कनेछन् । यस प्रक्रियाबाट पृथ्वीलाई अतितातो हुनबाट बचाउन सकिन्छ।

जबकि अनुसन्धानकर्ता जे. ए डायकेमाले हरेक वर्ष ५० लाख टन सिंथेटिक डायमण्डको धुलो वायुमण्डलमा हाल्दा ४५ वर्षमा तापक्रम १.६ सेल्सियसले चिसो हुनसक्ने बताएका छन्।

यो शीतल प्रभावले जलवायु परिवर्तनको नराम्रो प्रभावहरू जस्तै बढ्दो समुद्री सतह र तीव्र आँधीलाई कम गर्न मद्दत गर्न सक्ने समेत बताइएको छ। मौसम विज्ञ वाट्टिओनी बताउँछन्, अध्ययनले अन्तरिक्षबाट आउने सौर्य किरणहरू प्रतिबिम्बित गर्न र पृथ्वीमा पुग्नबाट रोक्न सामग्रीहरू खोज्नमा केन्द्रित थियो।

यस क्रममा क्याल्साइट, डायमण्ड, आल्मुनियम, सिलिकन कार्बाइड, एनाटेस र रुटाइलबाट थ्रीडी मोडल बनाइएको थियो । यसमा प्रकाश परावर्तन गर्ने क्षमता, कणहरू वायुमण्डलमा रहँदाको समयावधि र तिनीहरूको एकअर्कामा टाँसिने जस्ता कारकहरूमा फोकस गरिएको थियो। यस अवधिमा डायमण्डको प्रदर्शन राम्रो थियो।

यस प्रक्रियामा सबैभन्दा ठूलो चुनौती खर्च हुने विज्ञहरू बताउँछन् । सिंथेटिक हीराको उत्पादन र वितरणमा अनुमानित खर्च करिब २ सय ट्रिलीयन डलर हुनेछ । यसको अर्थ यो विश्व अर्थतन्त्रको दोब्बर भन्दा बढी हो।

थप रूपमा, हीराको धुलोको स्प्रेको माध्यमबाट प्राकृतिक प्रक्रियाहरूमा ठूलो मात्रामा हस्तक्षेपले अप्रत्याशित परिणामहरू निम्त्याउन सक्ने तथा यसले मौसम प्रणाली र वर्षामा पनि असर पार्न सक्ने वैज्ञानिकहरुले चेतावनी दिएका छन् ।