काठमाडौं । घाँस खाने गाईले पर्यावरणलाई नोक्डान गरेको भन्दै अर्बपति जेफ बेजोसले गाईको लागि खोप बनाउने घोषणा गरेका छन् । उनका अनुसार गाईले खाएको घाँसको एक भाग गाईको पेटका ४ भागमध्ये एम रूमेनमा जान्छ । यहाँ घाँसबाट मिथेन ग्यास उत्पादन हुन्छ ।

मिथेन एक हरितगृह ग्यास हो जुन कार्बन डाइअक्साइड भन्दा २८ गुणा बढी शक्तिशाली छ, यद्यपि यो वायुमण्डलमा छोटो समयसम्म रहन्छ। गाईको शरीरबाट डकार र पादको माध्यमबाट मिथेन ग्यास निस्कन्छ र औसतमा एउटा गाईले प्रति वर्ष लगभग २०० पाउण्ड मिथेन उत्पादन गर्न सक्छ।

यो ग्यास गोबरबाट पनि आउँछ र जनावरहरूबाट निस्कने मिथेनले मानिसबाट हुने कुल मिथेन उत्सर्जनको लगभग एक तिहाइ हिस्सा ओगटेको छ। मिथेन ग्यास विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिको लगभग ३०% को लागि जिम्मेवार छ।

गाईको पादमा मिथेन कम गर्न धेरै फार्महरूले गाईको दानामा केही खानेकुराहरू थप्छन् जसले मिथेन उत्पादन घटाउन मद्दत गर्दछ। तर जब जनावरहरू खुला ठाउँमा चर्छन्, त्यसो गर्न गाह्रो हुन्छ।

अमेजनका संस्थापक जेफ बेजोसले गाईको पादमा मिथेन ग्यासको उत्पादन रोक्न लाखौं डलर खर्च गरिरहेका छन्। बेलायतको पशु भाइरोलोजी प्रयोगशाला पिरब्राइट इन्स्टिच्युटले खोप विकास गर्न तीन वर्षे अध्ययन गरिरहेको छ।

बेजोसको परोपकारी संस्था अर्थले खोप बनाउन ९.४ मिलियन डलर दिइरहेको छ। अर्थसँगै, यसमा बेलायतको रोयल भेटेरिनरी कलेज र न्यूजील्याण्डको कृषि नवप्रवर्तन प्रयोगशाला कृषि अनुसन्धान पनि समावेश छ।

पिरब्राइट इन्स्टिच्युटका अनुसन्धान निर्देशक जोन ह्यामन्ड भन्छन्: ‘आशा छ यो खोप अन्य खोपहरू जस्तै हुनेछ। सबैभन्दा राम्रो कुरा के हो भने यो खोप एकल मात्राको खोप हुनेछ जुन जनावरलाई सानो उमेरमा दिइनेछ र यसको प्रभाव जीवनभर रहनेछ। यस खोपको उद्देश्य मिथेन उत्सर्जनलाई कम्तिमा ३०% ले घटाउनु हो।’

ह्यामन्डका अनुसार वैज्ञानिकहरू एक दशकभन्दा बढी समयदेखि ‘गाईको पादको खोप’ सिर्जना गर्ने काम गरिरहेका छन्, तर अहिलेसम्म कुनै ठोस नतिजा प्राप्त भएको छैन। उनी भन्छन्, ‘खोप गाईको शरीरमा गएर एन्टिबडीहरू उत्पादन गर्नुपर्नेछ जसले रुमेनमा रहेको मिथेन उत्पादन गर्ने ब्याक्टेरियालाई मिथेन उत्पादन गर्नबाट रोक्नेछ।’

खोप लगाएपछि जनावरको शरीरमा कस्तो प्रभाव पर्छ भन्ने बारेमा पनि चिन्ताहरू छन्। तर यसले जनावरको शरीरलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ भनेर अहिलेसम्म प्रमाणित भएको छैन। खोप लगाएपछि रुमेनले कम मात्रामा दाना सोस्ने सम्भावना पनि हुन्छ। यसको अर्थ जनावरहरूलाई बढी खाना चाहिन्छ, जसले गर्दा किसानहरूको लागत बढ्न सक्छ।