कीभ । युक्रेनमा चलिरहेको युद्ध अब योजनाबद्ध रूपमा देशको विभाजनतर्फ उन्मुख हुँदैछ । यो अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको निकटतम जनरल किथ केलोगको योजना बाहिरिएको छ ।

केलोगले एक ‘शान्ति प्रस्ताव’ प्रस्तुत गरेका छन्, जसले वास्तवमा युक्रेनको विभाजनको लागि चरण तयार गरिरहेको छ। यसलाई ‘फोर जोन प्लान’ भनिन्छ । यो योजनालाई लिएर विवाद सुरु भइसकेको छ तर भविष्यमा युक्रेनलाई टुक्र्याउने स्क्रिप्ट तयार भइरहेको प्रष्ट भएको छ ।

केलोगको ‘फोर जोन’ योजना के हो ?

यो योजना अनुसार युक्रेनलाई चार भागमा विभाजन गर्ने कुरा रहेको छ । पहिलो क्षेत्रः पोल्याण्ड देखि नीपर नदीसम्मको क्षेत्र, जुन ब्रिटिश, फ्रान्सेली र युक्रेनी सेनाद्वारा नियन्त्रित हुनेछ। यसको मतलब यो ‘पश्चिमी युक्रेन’ हुनेछ, जहाँ पश्चिमी देशहरूको हस्तक्षेप हुनेछ। दोस्रो क्षेत्रः युक्रेनी सेना डेनिपरको पूर्वी भागमा उपस्थित हुनेछ। यसको मतलब यो युक्रेनसँग रहिरहनेछ तर अस्थिरताको जोखिम रहिरहनेछ।

तेस्रो क्षेत्रः त्यहाँ १८ माइल गहिरो एक बफर जोन हुनेछ, जसले द्वन्द्व रोक्न भुमिका खेल्नेछ । र, चौथो क्षेत्रः लुहान्स्क, डोनेट्स्क, जापोरिझिया, खेरसन र क्रिमिया अर्थात् रुसले कब्जा गरेको क्षेत्र। तर यहाँको अवस्थालाई अस्पष्ट राखिएको छ ताकि रुसको दाबीलाई मान्यतातर्फ लैजान सकोस् ।

तर, योजनाले यी सीमानाहरू कानुनी रूपमा कसरी निर्धारण गर्ने भनेर व्याख्या गर्दैन । न त रुसको उपस्थिति रहेको क्षेत्रहरूको स्थिति कस्तो हुनेछ भन्ने स्पष्ट छैन्। यसले सङ्केत गर्छ कि जुनसुकै बेला फेरि युद्ध हुन सक्छ।

रुसको सबैभन्दा ठूलो प्राथमिकता अमेरिकासँगको सम्बन्ध सुधार्नु र रुसले कब्जा गरेको क्षेत्र अहिले कानुनी रूपमा रुसकै हो भनी ट्रम्पजस्तो राष्ट्रपतिबाट मान्यता प्राप्त गर्नु हो । यदी केलोगको योजना अघि बढ्यो भने अमेरिका अप्रत्यक्ष रूपमा रुसको कब्जालाई वैधानिकता दिने दिशामा अघि बढ्नेछ। तर, यसले युक्रेनमा खुला आक्रमणलाई स्वीकार गर्ने भएकोले अमेरिकी कांग्रेसमा चर्को आलोचनाको सामना गर्नु पर्नेछ।

के यो योजना ‘बर्लिन मोडल’ जस्तै हो ?

केलोगले यसलाई बर्लिनको विभाजन जस्तै वर्णन गर्न खोजिरहेका छन् तर सत्य यो हो कि जर्मनीको विभाजन मित्र राष्ट्रहरू बीचको गहिरो असहमतिको कारण भयो। युक्रेनमा भने स्थिति बिल्कुल फरक छ। यो रूस र युक्रेन बीचको सीधा युद्ध हो, नेटोले हतियार र स्रोतहरू प्रदान गर्दछ तर रूस एक्लै लडिरहेको छ ।

रुससँग ठूलो सैन्य आधार र स्रोत छ, तर युक्रेनको बल भनेको नाटो हो। युक्रेन एक्लै भएको भए, सायद ध्वस्त हुने थियो। तर यही कारणले गर्दा रुसले यो युद्धको ‘राजनीतिक समाधान’ चाहन्छ, जसमा उसको कब्जा रहिरहन्छ र अमेरिका पछि हटोस् ।

मूल्य कसले तिर्ने ?
यदि युद्ध चर्कियो र जेलेन्स्की सरकारमा आन्तरिक वा बाह्य दबाब बढ्यो भने जेलेन्स्कीले सरकारलाई पश्चिम तर्फ, ल्भिभ जस्तो सुरक्षित स्थानमा सार्नुपर्ने हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा रूसले किभमा नयाँ सरकार स्थापना गर्न सक्छ र युक्रेन वास्तवमा विभाजित हुनेछ।

यो केलुङको योजना को वास्तविक तस्वीर हो। पश्चिमी युक्रेनमा नेटोद्वारा समर्थित सीमित सरकार र बाँकी क्षेत्रहरूमा रूसी नियन्त्रण। यसको मतलब कुनै औपचारिक सम्झौता बिना युक्रेनलाई दुई भागमा टुक्राउनु हो।

यो योजनाको फाइदा अमेरिकाले पनि देखिरहेको छ । न त उसले पराजय स्विकार्छ, न त उसले रुससँग प्रत्यक्ष सामना गर्नेछ । अमेरिकाले एसिया र चीनमा ध्यान दिने र युक्रेन युद्धबाट थकित युरोपेली जनताले केही राहत पाउने छन् ।