काठमाडौं । B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9 र B12 8 प्रकारका B भिटामिनहरू हुन्छन् । बी कम्प्लेक्स भिटामिन भनिने बी भिटामिनले शरीरलाई बोसो र प्रोटिन प्रयोग गर्न मद्दत गर्छ। तिनीहरूले छाला, कपाल, आँखा र कलेजो स्वास्थ्य कायम राख्न धेरै मद्दत गर्छ। यी सबैमा भिटामिन द्यज्ञद्द धेरै महत्त्वपूर्ण छ। सबै बी भिटामिनहरू पानीमा घुलनशील हुन्छन् । जसको मतलब शरीरले तिनीहरूलाई भण्डार गर्दैन।

आजको समयमा वृद्धवृद्धासँगै केही युवामा भिटामिन बी – १२ को कमी देखिएको छ । यसको कारण उनीहरूको आहार हुन सक्छ। शरीरमा भिटामिन बी१२ को कमी सामान्यतया शाकाहारी मानिसमा बढी पाइन्छ, किनकि, निकै कम शाकाहारी आहारमा मात्र यो भिटामिन पाइन्छ । शरीरका लागि भिटामिन बी१२ अत्यन्त जरुरी हुन्छ । शरीरमा भिटामिन बी १२ को कमी भएमा शरीरमा धेरै समस्या आउन थाल्छ । लामो समयसम्म उपचार गरिएन भने यसले गम्भीर रोगसमेत निम्त्याउन सक्छ। भिटामिन B12 को कमीको लक्षण कस्तो हुन्छ र तिनीहरूलाई कसरी पहिचान गर्ने यस बारे जानकारी लिनुहोस् ।

यदि शरीरमा पर्याप्त भिटामिन बी१२ नभएमा केही समयमै शरीरमा रातो रक्तकोषिकाको मात्रा कम हुन थाल्छ र स्नायुप्रणाली ड्यामेज हुन सक्छ । भिटामिन बी१२ को कमीका अनेक असर हुन्छन्, जसका कारण व्यक्तिमा अनेकतरहका मानसिक समस्या हुन सक्छन् । जस्तै, हरसमय कन्फ्युजनमा रहनु, डिप्रेसनको सिकार हुनु, एकाग्रता बिलकुलै खराब हुनु, कुनै पनि काममा ध्यान नहुनु भिटामिन बी१२ को कमीका असर हुन् । यसका अलावा भिटामिन बी१२ को कमीले कैयौँपटक सम्झने शक्ति गुम्न पनि सक्छ ।

भिटामिन बी –१२ को बारेमा पनि थाहा पाउनु पर्ने महत्वपूण कुराहरु:

भिटामिन बी– १२ लाई कोबालामिन पनि भनिन्छ। बी भिटामिनले शरीरलाई खाना (कार्बोहाइड्रेट) लाई इन्धन (ग्लुकोज)मा परिणत गर्न मद्दत गर्दछ। जसका कारण शरिरमा उर्जा उत्पन्न हुन्छ । यसले तंत्रिका कोशिकाहरूलाई स्वस्थ राख्न र DNA-RNA उत्पादनमा पनि मद्दत गर्छ। भिटामिन B12 भिटामिन B9सँग संयोजनको काम गर्दछ। जसलाई फोलेट वा फोलिक एसिड पनि भनिन्छ।

भिटामिन बी– १२ ले रातो रक्त कोशिकाहरू बनाउन मद्दत गर्दछ र शरीरमा फलामलाई राम्रोसँग काम गर्न मद्दत गर्दछ। भिटामिन B9 (फोलेट) र B12 S-adenosylmethionine (SAMe) उत्पादन गर्ने काम गर्दछ। जसले प्रतिरक्षा कार्यलाई बलियो गर्न मद्दत गर्दछ। भिटामिन B12, B6 र B9ले एमिनो एसिड होमोसिस्टीनको उचित रगत स्तर कायम राख्न काम गर्दछ। होमोसिस्टीन उच्च स्तर हृदय रोगसंग सम्बन्धित छ।

भिटामिन बी १२ को कमीका लक्षणहरू :

थकान–यदि कसैलाई भिटामिन बी १२ को कमी छ भने उसलाई थकान महसुस हुन्छ। वास्तवमा, शरीरका कोशिकाहरूलाई राम्रोसँग काम गर्न भिटामिन B12 चाहिन्छ। भिटामिन बी १२ को कमी भएमा रातो रक्त कोशिकाको उत्पादन कम हुन्छ। जसका कारण शरीरका अंगहरूमा अक्सिजन कम पुग्छ र थकान महसुस हुन्छ। भिटामिन B12 वा B9 को कमीले  मेगालोब्लास्टिक एनीमिया हुन सक्छ।

मांसपेशी दुखाइ र कमजोरी– भिटामिन B12 को कमीले सेन्सरी तंत्रिका कार्यमा नकारात्मक असर गर्छ। जसले मांसपेशीलाई कमजोरी बनाउँनुका साथै दुख्ने पनि गर्दछ ।

पहेंलो छाला– शरीरमा भिटामिन बी १२ को कमी हुँदा छालाको रंग पहेँलो हुन्छ । आइरन–कमजोरी एनीमिया भनिने अवस्था जस्तै, भिटामिन B12 को कमीले रातो रक्त कोशिकाको कमी र छाला पहेंलो हुन्छ। भिटामिन बी १२ को कमीले छालासँगै जन्डिस र आँखा पहेँलो हुन सक्छ।

यसका साथै सामान्य व्यायाम वा काम गर्नेबित्तिकै श्वास लामो हुनु, मुटुको घडकन तीव्र बढ्नु वा घट्नु, टाउको दुख्नु, भोक कम लाग्नु, मुखको स्वाद परिवर्तन हुनु । यदि शरीरमा भिटामिन बी१२ को कमी भएको समयमै थाहा भएमा यसबाट निम्तिने खतराबाट बच्न सकिन्छ । भिटामिन बी१२ को कमीको एउटा प्रमुख लक्षण हातगोडा लाटो हुनु तथा कमिलाले टोकेजस्तो महसुस हुनु हो ।