काठमाडौँ। हाम्रो शरिर समय अनुसार परिवर्तन हुँदै गएको हुन्छ। शरीरलाई स्वस्थ राख्नको लागि हड्डी बलियो हुनु अति आवश्यक हुन्छ। हाम्रो उमेर जति बढ्दै जान्छ त्यतिनै हड्डी कमजोर हुन थाल्छ। तर अहिलेको समयमा हड्डी कमजोर हुनुको कारण उमेर बढ्नु मात्र नभए जीवनशैलीले पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको हुन्छ। यसअघि हड्डी कमजोर हुने समस्या वृद्धवृद्धाले मात्र भोग्नुपर्थ्यो तर अहिले युवायुवतीले पनि यो समस्या भोगिरहेका छन् ।

त्यसैले यदि तपाई पनि कमजोर हड्डीलाई बुढेसकालको समस्या मान्नुहुन्छ भने तपाई गलत हुनुहुन्छ। आज हामी तपाईलाई केहि यस्ता लक्षणहरुको बारेमा बताउन गइरहेका छौँ जसबाट तपाईलाई सजिलै थाहा हुनेछ कि तपाईको हड्डी कमजोर हुन थालेको छ । आउनुहोस् जानौं यी संकेतका बारेमा-

तल्लो ढाड दुख्ने – विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि कमजोर हड्डीहरूको सबैभन्दा सामान्य लक्षणहरू मध्ये एक ढाड दुखाइ हो। हलुका काम गर्दा पनि मानिसको कम्मरमा सजिलै फ्याक्चर भएको देखिन्छ । यो कमजोर हड्डीको लक्षण हो।

उचाइ घट्नु– उमेर बढ्दै जाँदा उचाइ घट्नु सामान्य कुरा हो। तर जब तपाईलाई ओस्टियोपोरोसिस हुन्छ, तपाईको उचाई धेरै कम हुन थाल्छ। उचाइ कम हुनु सामान्य कुरा हो भन्ने धेरैको विश्वास छ, तर हामी तपाईलाई बताउन चाहन्छौं कि उचाई आधा इन्चले घटाउनु सामान्य मानिन्छ, तर यदि तपाईको उचाई २, ३ वा ४ इन्च भन्दा कम छ भने त्यसलाई सामान्य मान्ने गल्ती गर्नु हुँदैन्।

हड्डी भाँच्नु– कमजोर हुँदा हड्डी सजिलै भाँचिन्छ। करिब ५० प्रतिशत महिला र २५ प्रतिशत पुरुष आफ्नो जीवनकालमा कुनै न कुनै बिन्दुमा ओस्टियोपोरोसिस सम्बन्धी फ्र्याक्चरबाट पीडित भएका छन्। यस अवधिमा तपाईंले नाडी, कम्मर, हिप्स वा हड्डी भाँच्ने समस्याको सामना गर्नुपर्ने हुन सक्छ।

प्रारम्भिक रजोनिवृत्ति – कम हड्डीको घनत्वको कारण, रजोनिवृत्ति चाँडै सुरु हुन सक्छ। जब तपाईंको शरीरले पर्याप्त एस्ट्रोजन बनाउँदैन, तब हड्डीहरू निर्माण गर्नुको सट्टा, तिनीहरू धेरै छिटो भाँच्न थाल्छन्। यस्तो अवस्थामा, यदि तपाईंको रजोनिवृत्ति धेरै चाँडो सुरु भएको छ भने, यो महत्त्वपूर्ण छ कि तपाईंले आफ्नो हड्डी तुरुन्तै जाँच गराउनु पर्छ। रजोनिवृत्तिको सुरुमा हड्डीको घनत्व परीक्षण गराउनु एकदम सही छ, ताकि तपाईंले पछि हड्डीसँग सम्बन्धित समस्याहरूको सामना गर्नु पर्दैन।

उभिन कठिनाई हुनु – यदि तपाईलाई उभिनको लागि साहरा  चाहिन्छ भने यसको मतलब तपाईको हड्डी कमजोर हुन थालेको छ। हाम्रो हड्डी र मांसपेशी एक एकाइ रूपमा काम गर्दछ। जब तपाईंको खुट्टाका मांसपेशीहरू कमजोर हुन थाल्छन्, तपाईंलाई उभिन गाह्रो हुन्छ र सजिलै भाँच्न सक्छ।

जीवनशैलीमा केही परिवर्तन गर्नाले कमजोर हड्डीको समस्याबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ । जानौं उनीहरुको बारेमा-

क्याल्सियमको मात्रा बढी लिनुहोस्– हड्डी कमजोर हुनबाट बच्न डाक्टरसँग कुरा गरी दिनहुँ सही मात्रामा क्याल्सियम सेवन गर्नुपर्छ। क्याल्सियमको मात्रा बढी भएको खानेकुरा खानुहोस् । तपाईं क्याल्सियम पूरक पनि लिन सक्नुहुन्छ। तर तिनीहरूलाई लिनु अघि आफ्नो डाक्टरसँग कुरा गर्नुहोस्।

भिटामिन डी प्रशस्त मात्रामा लिनुहोस् – यो भिटामिनले तपाईंको शरीरलाई क्याल्सियम अवशोषित गर्न मद्दत गर्दछ। भिटामिन डी घाममा पाइन्छ, त्यसैले केही समय घाममा उभिनुपर्छ । तपाईं भिटामिन डी पूरक पनि लिन सक्नुहुन्छ।

व्यायाम – हड्डी कमजोर हुनबाट जोगाउन दैनिक १५ देखि ३० मिनेटसम्म व्यायाम गर्नुहोस्। यदि तपाईं चाहनुहुन्छ भने, तपाईं हिड्न, दौड, योग, र एरोबिक्स पनि गर्न सक्नुहुन्छ। यी सबै व्यायाम मांसपेशिहरुको लागि धेरै लाभदायक साबित हुन्छ।

सही खानेकुरा खानुहोस्– आफ्नो आहारमा ताजा फलफूल र तरकारी, दुग्धजन्य पदार्थ, साल्मन, अण्डा, बदाम, दाल आदि चीजहरू समावेश गर्नुहोस्।