काठमाडौं । निमोनियाको संक्रमण सबैभन्दा बढी ५ वर्षमुनिका बालबालिकाहरुलाई हुन्छ र त्यो उमेर समूहमा मृत्युको पहिलो कारक पनि निमोनिया नै हो।बालबालिकाहरुको मृत्यु गराउने प्रमुख रोगहरु मध्ये निमोनिया मुख्य रोग हो।

निमोनिया भनेको फोक्सोमा आउने एक प्रकारको संक्रमण हो, जसमा फोक्सोका कोषहरू संक्रमित भएर सुनिन्छन् अनि स्वासप्रशवासमा समस्या हुन्छ । निमोनिया धेरै जसो सुक्ष्म किटाणूहरु जस्तै विभिन्न ब्याक्टेरिया, भाइरस र फंगसहरुले गराउदछन् । उमेर तथा अन्य स्वास्थ्य अवस्थाहरुले गर्दा यी विभिन्न किटाणुहरुको संक्रमणले प्रभाव पार्दछ ।

न्युमोनिया विभिन्न प्रकारका जीवाणुहरूको संक्रमणबाट फोक्सोमा आउने एक प्रकारको खराबी हो। अङ्ग्रेजीमा Pneumonia भनिने यो रोगलाई उच्चारण भेदले गर्दा निमोनाया पनि भनिन्छ। यसमा फोक्सोका कोषहरू सुन्निन्छन् अनि श्वासप्रश्वासमा बाधा पुग्दछ। केही भाइरसका प्रजातिहरूले कडा खालको न्युमोनिया गराउँदछन्।

निमोनियाबाट बच्ने भ्याक्सिनका कारण केही सुधार आएको छ तर अझै पनि धेरै बालबालिका निमोनियाबाट मरिरहेका छन् । देशमा वर्षेनी लाखौं बालबालिकाको जन्म भईरहेको भएपनि निमोनियाका कारण पाँच वर्ष मुनिका बालबालिकाको मृत्यु भैरहेको छ ।

निमोनिया जुनसुकै उमेरका व्यक्तिलाई हुन सक्छ। यसले प्रायः पाँच वर्षसम्मका बालबालिकालाई असर गर्छ। व्याक्टेरिया र भाइरसका बाहेक अरू कारणले पनि न्युमोनिया हुन सक्दछ। कुनै अरू अर्को रोगको कारण अस्पताल भर्ना भएका बिरामीहरूमा पनि न्युमोनिया देखिन सक्छ।

अस्पताल क्षेत्रमा भएका जीवाणुका कारणले गर्दा हुने भएकोले यसलाई रोक्न त्यत्ति सजिलो छैन। रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कम भएका व्यक्तिहरू जस्तै, मधुमेहका बिरामी, सङ्क्रमितहरू अङ्ग, प्रत्यारोपण गरिएका व्यक्तिहरू क्यान्सरका बिरामी र स्टेरोइड औषधि सेवन गरिरहेका बिरामी आदिमा न्युमोनिया चाँडै लाग्दछ। त्यस्तै धुम्रमान र मदिरा अत्यधिक सेवनले पनि न्युमोनिया हुन सक्दछ।

भर्खरै जन्मेको बच्चाको ६० भन्दा बढी श्वासदर छ भने निमोनिया भएको भनिन्छ। अनि दुई महिनासम्मको ५० श्वासदर छ र दुईमहिना भन्दा माथिको बच्चाको ४० भन्दा बढी श्वासदर भयो भने निमोनिमया भएको मानिने चिकित्सकहरु बताउँछन्।

निमोनियाले फोक्सोको एक भागमा पनि यसले संक्रमण गर्न सक्छ भने धेरै ठाउँमा फैलिन पनि सक्छ। नेपालमा सरदर एउटा बच्चालाई वर्षमा ४–५ चोटी निमोनिया भएको मानिन्छ।

बालबालिकालाई समयमै खोप लगाएमा निमोनियाको खतराबाट बच्न सकिन्छ । निमोनिया भ्याक्सिन निमोकोकल कन्जुगेट हो। यो खोप डेढ महिना, साढे दुई महिना, साढे तीन महिना र १५ महिनामा दिइन्छ। कुपोषणको सिकार भएका बालबालिकालाई निमोनियाले सजिलै सताउँछ। जाडोमा थोरै गल्तीले बालबालिकालाई निमोनिया लाग्न सक्छ । ६ महिनासम्म बच्चालाई आमाको दूधबाहेक बाहिरको केही नदिनुहोस् ।

यी चीजहरूको ख्याल राख्नुहोस्:

-बच्चालाई मनतातो तेलले मालिस गर्नुहोस् ।

-खोक्दा र हाच्छिउँ गर्दा मुख छोप्नुहोस्।

-प्रयोग गरिएको टिस्यु तुरुन्तै फाल्ने।

-बच्चाहरूलाई चिसोबाट बचाउनुहोस्।

-नवजातलाई लुगा लगाउनुहोस्।

-नवजात शिशुको टाउको, कान र खुट्टा छोप्नुहोस्।

-पर्याप्त आराम र स्वस्थ आहार पाउनुहोस्।

-साना बच्चाहरूलाई छुनुअघि साबुन पानीले हात धुनुहोस्।

-प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो बनाउनुहोस्, स्वस्थ जीवनशैली अपनाउनुहोस्।

लक्षण
-छिटो सास फेर्न।

-उच्च ज्वरो र सास फेर्न कठिनाई।

-बान्ता हुनु, पेटको तल्लो भाग र छाती दुख्नु।

-कम्पन, मांसपेशी दुखाइ।

-बच्चा दूध पिउन नमान्नु ।

-खोक्दा छाती दुख्ने।

-पहेँलो, हरियो रङको थुकको साथ खोकी लाग्नु।