काठमाडौं । सन् १९३० को दशकमा तेलको भण्डार पत्ता लागेदेखि नै साउदी अरबले तेल बजारमा प्रभुत्व जमाउँदै आएको छ। तर आज परिस्थिति यस्तो बदलिएको छ कि साउदी अरेबियाले तेल बजारमा रुससँग कडा प्रतिस्पर्धाको सामना गरिरहेको छ । पश्चिमी देशहरूले लगाएको आर्थिक प्रतिबन्धका कारण रुसले चीन र भारतलाई सहुलियत मूल्यमा ठूलो मात्रामा तेल निर्यात गरिरहेको छ।

समाचार एजेन्सी ब्लुमबर्गमा प्रकाशित एक रिपोर्टमा पनि रुसले एसियाली तेल बजारमा स्थान हासिल गरिरहेको बताइएको छ । यो साउदी अरेबियाका लागि प्रत्यक्ष खतराको घण्टी हो। प्रसिद्ध तेल उद्योग विश्लेषक पल सान्कीका अनुसार एसियाली बजारमा रुसी तेलको प्रवेशले साउदी तेलको मूल्य घटाएको छ । साउदी अरेबियाले विगत केही दिनदेखि तेल बजारमा संलग्न सर्ट सेलरहरूको निगरानी गरिरहेको छ र उनीहरूलाई कम मूल्यमा तेल बिक्री नगर्न चेतावनी दिएको छ।

मंगलबार पनि, साउदी अरबका ऊर्जा मन्त्री अब्दुलअजीज बिन सलमानले सर्ट सेलरहरूलाई आर्थिक पीडाको चेतावनी दिए। तर, कुनै देशले सस्तो मूल्यमा तेल बिक्री गरेमा के कारबाही हुन्छ भन्ने उनले भनेनन् । यो चेतावनीपछि साउदी तेलको मूल्यमा पनि हल्का वृद्धि देखिएको थियो । पल सान्के पनि साउदी तेलको मूल्य न्यून हुनुको एउटा कारण सर्ट सेलर पनि रहेको बताउँछन् । तर साउदी अरबले यी सर्ट सेलरहरू भन्दा रूसमा बढी ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्छ।

सान्केले ब्लूमबर्गलाई भने, “साँच्चै भन्नुपर्दा, मलाई थाहा छैन किन तिनीहरू (साउदी अरेबिया) साना सट्टेबाजहरूको बारेमा चिन्तित छन्। मेरो मतलब, तपाईंले यी सर्ट सेलरहरूको निगरानी गरेर आफ्नो समस्या अलिकति कम गर्न सक्नुहुन्छ। तर आधारभूत समस्या सम्पूर्ण तेल बजार सन्तुलनमा छ।”

उनले थपे कि वास्तविक मुद्दा यो हो कि साउदी अरबले रुसलाई एसियाली देशहरूलाई तेल बेच्नबाट रोक्न सक्छ ? किनभने रुसले जे गरिरहेको छ त्यो साउदी अरेबियाका लागि खतरा हो । रुसले आफ्नो तेल एसियाली देशहरूमा सहुलियत मूल्यमा निर्यात गरिरहेको छ। जसले एसियाको प्रमुख तेल निर्यात गर्ने देश साउदी अरेबियाको तेलको प्रिमियम मूल्य परम्परागत रूपमा घटाउँदै आएको छ।

सान्केले थपे, “यो सम्झौता बजार सेयर र प्रतिस्पर्धाको हिसाबले मानिसहरूले प्रशंसा गरिरहेको भन्दा ठूलो छ। जबकि रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन र साउदी युवराज मोहम्मद बिन सलमानबीच राम्रो सम्बन्ध छ। अहिले तेल मन्त्रीहरू बीचको सम्बन्ध राम्रो छ कि छैन स्पष्ट छैन।

तेल निर्यातको सन्दर्भमा दुई तेल दिग्गजहरू बीचको प्रतिस्पर्धाको मुख्य कारण साउदीको तेल बजारमा रूसको प्रवेश हो। रुस-युक्रेन युद्ध सुरु हुनुअघि रुसले मुख्यतया आफ्नो तेल युरोपेली देशहरूमा निर्यात गर्‍यो। साउदी अरेबियाले मुख्यतया एसियाली देशहरू भारत र चीनलाई तेल निर्यात गर्दथ्यो।

तर रुस–युक्रेन युद्धपछि रुसमाथि आर्थिक प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । जसका कारण रुसले युरोपेली मुलुकमा तेल निर्यात गर्न सकेको छैन । त्यसपछि रुसले आफ्नो अर्थतन्त्रको गतिलाई कायम राख्न एसियाली देशहरूमा सहुलियत मूल्यमा तेल निर्यात गर्न थाल्यो ।

एसियाली देशको तेल बजारमा रुसको कद कत्तिको बढेको छ भन्ने कुरा पनि रुस–युक्रेन युद्धअघि भारतको तेल बजारमा रुसको योगदान एक प्रतिशतभन्दा कम रहेको तथ्यबाट पनि अनुमान लगाउन सकिन्छ । तर आज साउदी अरब, इराक र युएई जस्ता देशलाई उछिनेर रूस भारतमा तेल निर्यात गर्ने नम्बर १ देश बनेको छ । यसबाहेक गत महिना मात्र रुसले अर्को एसियाली देश पाकिस्तानलाई सहुलियत मूल्यमा तेल निर्यात गर्ने निर्णय गरेको थियो।

रोयटर्सको गणना रिपोर्टका अनुसार अप्रिल महिनामा रुसले समुद्री मार्गबाट ​​निर्यात गरेको तेलमध्ये ७० प्रतिशतभन्दा बढी भारतले र २० प्रतिशत चीनले आयात गरेको थियो। पछिल्लो सात महिनादेखि रुस भारतलाई सबैभन्दा ठूलो तेल आपूर्ति गर्ने देश हो।

यसबाहेक रुसले तत्कालका लागि एसियामाथिको आफ्नो निर्भरता घटाउने सङ्केत भने कमै छ । किनभने हालै रुसी उपप्रधानमन्त्री अलेक्ज्याण्डर नोभाकले आगामी दिनमा चीनको ऊर्जा आवश्यकताको ४० प्रतिशत रूसले आपूर्ति गर्न सक्ने बताएका छन् ।