काठमाडौं । बेलायतले १८ औं शताब्दीमा मैसूरका शासक टिपु सुल्तानको भारतमा बनेको दुर्लभ बन्दुकको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । ‘एक्सपोर्ट अफ वर्क्स अफ आर्ट एण्ड अब्जेक्ट्स अफ कल्चरल इन्ट्रेस्ट’ (आरसीईडब्ल्यूए) को समीक्षा समितिको सुझावमा बेलायतका कला तथा सम्पदा मन्त्री लर्ड स्टीफन पार्किङगनले गत हप्ता ‘फ्लिन्टलक स्पोर्टिङ गन’ निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाउने निर्णय गरेका थिए।

यो निर्णय विगतमा टिपु सुल्तानको तरवारको लिलामीपछि आएको हो । उनको तरवार १.४ करोड पाउण्ड अर्थात करिब १४३ करोड भारुमा बिक्री भएको थियो । यो तरवार टिपु सुल्तानको निजी कोठामा भेटिएको थियो । यो तरवार ईस्ट इन्डिया कम्पनीको सेनाले मेजर जनरल डेभिड बेयर्डलाई प्रदान गरेको थियो। लिलामी आयोजना गर्ने बोनहम्सका अनुसार टिपु सुल्तानको तरवार लिलामीमा बिक्री भएको सबैभन्दा महँगो भारतीय वस्तु हो।

अब टिपु सुल्तानको बन्दुक निकासीमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ । यो उपलब्धि हासिल गर्न बेलायतको एक संस्थालाई समय दिन यो कदम चालिएको बताइएको छ । संस्थानले इन्डो-ब्रिटिस इतिहासको ‘टेन्स पीरियड’ अध्ययन गरिरहेको छ। यो बन्दुकको मूल्य २० लाख पाउण्ड अनुमान गरिएको छ ।

जानकारीका अनुसार यो १४ बोरको बन्दुक १७९३ देखि १७९४ को बीचमा बनेको थियो । यो चराहरूको शिकारको लागि बनाइएको थियो। यो असद खान मुहम्मद द्वारा बनाईएको थियो, जसमा उनको हस्ताक्षर पनि छ।

ब्रिटिश औपनिवेशिक युगको यो बन्दुकको बारेमा भनिन्छ कि यो टिपु सुल्तानसँग युद्ध लडेका जनरल ‘अर्ल कर्नवालिस’ लाई प्रस्तुत गरिएको थियो। लर्ड पार्किङ्गनले भने, ‘यो मानिस आफैमा अद्वितीय छ। बेलायत र भारत बीचको महत्वपूर्ण इतिहासको उदाहरण पनि छ।

टिपु सुल्तान एंग्लो-मैसूर युद्धमा ब्रिटिश ईस्ट इन्डिया कम्पनी र यसका सहयोगीहरूका कट्टर विरोधी थिए। टिपु सुल्तानलाई मे ४, १७९९ मा आफ्नो गढ श्रीरंगापटनाको रक्षा गर्दा मारिएको थियो। उनको मृत्यु पछि, उनको उत्कृष्ट व्यक्तिगत हतियारहरू युद्धमा संलग्न ब्रिटिश सेनाका तत्कालीन शीर्ष अधिकारीहरूलाई हस्तान्तरण गरियो।

समितिका सदस्य क्रिस्टोफर रोवेलले यो निकै सुन्दर हुनुका साथै प्राविधिक रुपमा पनि उन्नत रहेको बताए । बन्दुकको निकासी लाइसेन्स आवेदनको निर्णय सेप्टेम्बर २५ सम्मका लागि स्थगित गरिएको छ ।