काठमाडौं । पछिल्ला केही दिनदेखि तेल क्षेत्रका दुई ठूला ठूला दिग्गज साउदी अरब र रुसबीच तेल बजारमा आफ्नो वर्चस्वलाई लिएर विवाद चलिरहेको छ । एक रिपोर्टका अनुसार रुससँगको सम्झौता भए पनि एसियाको तेल बजारमा घट्दो प्रभुत्व र कच्चा तेलको मूल्य नबढेको कारण साउदी अरेबियाले रुसप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गरेको छ ।

वास्तवमा, दुवै देश तेल उत्पादक देशहरूको समूह ओपेक प्लसका सदस्य हुन्। तर युक्रेन युद्ध सुरु भएपछि रुसले सहुलियत मूल्यमा तेल निर्यात गर्न थाल्यो । जसका कारण अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा कच्चा तेलको मूल्य घटेको छ ।

तेलको मूल्यमा आएको गिरावटलाई ध्यानमा राख्दै गत अप्रिलमा रुस, साउदी अरबलगायत ओपेक प्लस सदस्य राष्ट्रले तेल उत्पादन कटौती गर्ने निर्णय गरेका थिए । यो सम्झौता अनुसार साउदी अरेबियाले तेल उत्पादन प्रतिदिन ५ लाख ब्यारेलले घटाएको छ । यसैबीच साउदी अरेबियाले रुसले वाचा गरे पनि तेल उत्पादनमा कटौती नगरेको बताएको छ ।

अमेरिकी पत्रिका ‘द वाल स्ट्रिट जर्नल’को रिपोर्ट अनुसार रुसले सम्झौताअनुसार तेल उत्पादनमा कटौती नगरेको कारण साउदी अरेबिया रुससँग असन्तुष्ट छ । तर, रुसले भने सम्झौताअनुसार तेल उत्पादनमा कटौती गरेको बताएको छ । तर तेल बजार विज्ञहरू रुसको भनाइमा विश्वस्त छैनन्।

रुसले तेल उत्पादनमा कटौती नगरेको तेल बजारसँग सम्बन्धित विज्ञहरू बताउँछन् । किनभने रुसले अहिलेसम्म तेल उत्पादनको बारेमा कुनै आधिकारिक प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छैन।

तेल बजार ट्र्याकिङ डेटा हेर्दा प्रश्न उठ्छ कि यदि रूसले तेल उत्पादनमा कटौतीको पालना गरिरहेको छ भने अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा यसको आपूर्ति कसरी बढिरहेको छ। विशेष गरी चीन र भारत जस्ता एशियाली तेल बजारहरूमा। जहाँ साउदी अरेबिया र मध्यपूर्वका देशहरुको प्रभुत्व रहेको छ । अहिले त्यहाँ रुसको वर्चस्व छ ।

मेको सुरुमा अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सीले पनि ओपेक सम्झौतापछि पनि रुसले आफ्नो तेल उत्पादनमा कटौती नगरेको बताएको थियो । यसको सट्टा यसले आफ्नो राजस्वको क्षतिपूर्ति गर्न उत्पादन र निर्यात बढाउन खोजिरहेको छ।

प्रतिवेदनमा यो पनि भनिएको छ कि जुन ४ मा हुने ओपेक प्लसको प्रमुख बैठकअघि तेल उत्पादन नीतिलाई लिएर दुई देशबीच अन्योल रहेको छ । सम्झौता भए पनि रुसले तेल उत्पादनमा कटौती गरेको छैन, जसका कारण साउदी तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल ८१ डलरभन्दा माथि बढिरहेको छैन । यसै कारण साउदी अरेबियाले रुसी अधिकारीहरुसमक्ष आफ्नो असन्तुष्टि व्यक्त गरेको छ ।

रिपोर्टका अनुसार साउदी अरेबियाले रुसी अधिकारीलाई रुसले अप्रिलमा भएको ओपेक सम्झौताको पालना गर्नुपर्ने र वर्षको अन्त्यसम्ममा प्रतिदिन ५ लाख ब्यारेल कम तेल उत्पादन गर्नुपर्ने बताएको छ ।

प्रतिवेदनका अनुसार सहुलियत मूल्यमा तेल निकासीका कारण रुसले एसियाली तेल बजारमा आफ्नो स्थान बनाएका कारण रुसप्रति साउदी अरेबियाको असन्तुष्टि पनि बढ्दै गएको छ । एकातिर एसियाली बजार साउदी अरेबियाको हातबाट बाहिर निस्किरहेको छ । अर्कोतर्फ, तेल उत्पादनमा कटौती भए पनि साउदी तेलको मूल्य बढेको छैन ।

त्यसयता अमेरिकालगायत धेरै पश्चिमी देशले रुसमाथि आर्थिक प्रतिबन्ध लगाएका छन् । जसका कारण रुसले सहुलियत मूल्यमा तेल बिक्री गरिरहेको छ । रुसी तेलको मूल्य न्यून भएकाले एसियाका दुई ठूला तेल आयात गर्ने देश भारत र चीनले साउदी अरेबियाको सट्टा रुसबाट तेल किन्न थालेका छन् ।

विश्लेषक फर्म भोर्टेक्साका अनुसार एक वर्ष पहिले भारतमा एक प्रतिशतभन्दा कम तेल निर्यात गर्ने रुसले आज इराक र साउदी अरेबियालाई पछि पार्दै विगत सात महिनामा भारतको नम्बर १ तेल आपूर्तिकर्ता बनेको छ। यसबाहेक रुस चीनका लागि पनि नम्बर १ तेल आपूर्तिकर्ता बनेको छ । यसअघि साउदी अरब चीनलाई पहिलो नम्बरमा तेल आपूर्ति गर्ने देश थियो।

साउदी अरेबियाको असन्तुष्टि पनि जायज छ किनभने तेल उत्पादनमा कटौती गरे पनि साउदी तेलको मूल्य बढिरहेको छैन। अप्रिल महिनामा साउदीले तेल उत्पादन घटाएको बेलाको तेलको मूल्य अहिले उस्तै छ ।

ओपेकको आगामी बैठकअघि रुसले तेल उत्पादनको सीमा यथास्थितिमा छोड्नुपर्ने संकेत गरिरहेको छ । किनभने रूसले हालको उत्पादन र मूल्य कोटाको साथ तेल बजारमा प्रभुत्व जमाउन जारी राखेको छ। गत हप्ता रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले पनि ऊर्जाको मूल्य आर्थिक रूपमा उचित स्तरमा आउँदै गरेको बताएका थिए ।

साउदी अरेबियाले प्रति ब्यारेल ८० डलर भन्दा कम मूल्यलाई उपयुक्त ठान्दैन। त्यसैले साउदी अरेबियाले आगामी बैठकअघि रुसप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गरिरहेको छ । यस बाहेक अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले पनि यस महिनाको सुरुमा साउदी अरेबियालाई यस वर्षको बजेट सन्तुलनमा राख्न तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल कम्तिमा ८०.९० डलर आवश्यक रहेको बताएको थियो। जबकि ब्रेन्ट कच्चा तेल सोमबार बिहान प्रति ब्यारेल ७७ डलरमा बिक्री भइरहेको थियो।

वाल स्ट्रिट जर्नलले स्रोतलाई उद्धृत गर्दै साउदी अरबका आर्थिक सल्लाहकारहरूले भर्खरै साउदी राजालाई नियोम जस्ता महत्वाकांक्षी परियोजनाहरू समयमै पूरा गर्न चाहेको खण्डमा आगामी पाँच वर्षमा ५०० आणविक रिएक्टरहरू बनाउन आवश्यक पर्ने कुरा साउदी राजालाई बताए। यसका लागि तेलको मूल्य उच्चतम स्तरमा हुनु आवश्यक छ।

गत हप्ता मात्र, साउदी अरबका ऊर्जा मन्त्री र राजकुमार अब्दुलअजीज बिन सलमानले साना विक्रेताहरूलाई कम मूल्यमा तेल बिक्री नगर्न चेतावनी दिएका छन्। यसबाहेक तेल उद्योगका प्रख्यात विश्लेषक पल सान्केले एसियाली बजारमा रुसको पदचिन्ह साउदी अरबका लागि खतरा भएको बताएका छन् ।