काठमाडौं । अमेरिकाका सबैभन्दा खतरनाक व्यक्ति भनेर चिनिने ड्यानियल एल्सबर्गको ९२ वर्षको उमेरमा शुक्रबार क्यान्सरका कारण निधन भएको छ । उनले सन् १९५५ देखि १९७५ सम्म चलेको भियतनाम युद्धको बारेमा अमेरिकाको झुटको पर्दाफास गरे । वास्तवमा, एक निजी कम्पनीमा सैन्य विश्लेषकको रूपमा काम गर्दा उनले अमेरिकी रक्षा मन्त्रालय पेन्टागनको ७ हजार गुप्तचर कागजातहरू लीक गरेका थिए।

यसमा युद्धसँग सम्बन्धित महत्त्वपूर्ण जानकारीहरू थिए। यी खुलासाका कारण तत्कालीन राष्ट्रपति रिचर्ड निक्सनले सन् १९७४ मा राजीनामा दिनुपरेको थियो । यति मात्र होइन, एल्सबर्गले अमेरिकाको योजना पनि लीक गरेका थिए, जसमा चीनमाथि परमाणु हमलाको जानकारी थियो । जसका कारण तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार हेनरी किसिन्जरले एल्सबर्गलाई खतरनाक व्यक्ति भनेका थिए ।

सन् १९६७ मा अमेरिकी रक्षामन्त्री रोबर्ट एस म्याकनामाराले एउटा आयोग गठन गरे, जसको काम भियतनाम युद्धका सबै विवरण सङ्कलन गर्नु थियो। यी विवरणहरू जम्मा गर्नेहरूमध्ये डेनियल एल्सबर्ग पनि एक थिए। आयोगको छानबिनले भियतनाममा लडिएको युद्ध जित्न लागिएको भन्दै अमेरिकी सरकारले जनतालाई झुट बोलेको खुलासा भएको थियो । भियतनाम गएपछि गरिएको अनुसन्धानमा अमेरिकी सैनिकलाई मर्नका लागि मात्र भियतनाम पठाइएको खुलासा भएको थियो ।

एल्सबर्गले १९७१ मा यो जानकारी लीक गरे। उनले अमेरिकाका ठूला पत्रिका न्यूयोर्क टाइम्स, वासिङ्टन पोस्ट र एपीलाई आफ्नो अनुसन्धानका ७ हजार कागजपत्र दिएका थिए । यसले एल्सबर्गलाई चोरी, जासूसी र षड्यन्त्रको आरोप लगाइयो। सरकारले न्युयोर्क टाइम्सको प्रकाशन पनि रोक्ने निर्णय गरेको थियो । एल्सबर्गको खुलासापछि अमेरिकी राष्ट्रपति रिचर्ड निक्सनले राजीनामा दिनुपरेको थियो । भियतनाम युद्धमा ५० हजारभन्दा बढी अमेरिकी सैनिक मारिएका थिए भने २ लाखभन्दा बढी भियतनामी नागरिक पनि मारिएका थिए ।

सन् १९५८ मा चीनको कम्युनिष्ट पार्टीको सरकारले ताइवानको एउटा टापुमा गोली चलाउन थाल्यो । यसैबीच ताइवानलाई सहयोग गर्न अमेरिका अगाडि आएको थियो । ड्यानियल एल्सबर्गको लीक फाइलहरूले पत्ता लगाएका थिए कि अमेरिकाले ताइवानलाई मद्दत गर्न चीनमा आणविक आक्रमणको तयारी गरेको थियो। न्युयोर्क टाइम्सको रिपोर्टका अनुसार त्यस समयमा चीनसँग आणविक हतियार थिएन। यस्तो अवस्थामा अमेरिकाले चीनमाथि आक्रमण गरे रुस सहयोग गर्न अगाडि आउने विश्वास गरिएको थियो । यसले परमाणु युद्ध सुरु गर्न सक्थ्यो।

७ हजार कागजातहरू खुलासा भएलगत्तै एफबीआईलाई थाहा थियो कि यो काम एल्सबर्गको हो। डेनियल एल्सबर्ग गुप्तचर फाइलहरू खुलासा गरेपछि २ हप्तासम्म भूमिगत भए। तर, पछि उनले अमेरिकी सहर बोस्टनमा आत्मसमर्पण गरे । आत्मसमर्पण गरेपछि उनले भने–अमेरिकाको जिम्मेवार नागरिक भएकोले भियतनाम युद्धसँग सम्बन्धित सूचना जनताबाट लुकाउन सक्दिनँ । मैले गरेको कामको नतिजा भोग्न म पूर्ण रूपमा तयार छु ।

भियतनाम युद्धमा उत्तरी भियतनामसँगै रुस र चीनजस्ता कम्युनिस्ट समर्थक देशहरू थिए। कम्युनिस्ट विरोधी अमेरिका र उसका सहयोगीहरू दक्षिण भियतनामको पक्षमा लडिरहेका थिए। युद्धमा अमेरिकाको वास्तविक भूमिका ९ फेब्रुअरी, १९६५ बाट सुरु भयो, जब उसले भियतनाममा आफ्नो सेना पठाएको थियो।

कोर्प्स हक कम्ब्याट मिसाइल डा नाङमा अमेरिकी एयरबेसको सुरक्षाको लागि तैनाथ गरिएको थियो। राष्ट्रवादी शक्तिहरू (उत्तरी भियतनाम) को उद्देश्य देशलाई कम्युनिष्ट राष्ट्र बनाउने थियो। त्यही बेला अमेरिका र दक्षिण भियतनामले देशलाई साम्यवादबाट बचाउन चाहेका थिए । हो ची मिन्ह उत्तरी भियतनामको नेतृत्व गर्दै थिए। २००८ मा एक अमेरिकी कांग्रेसको रिपोर्टले अनुमान गरेको छ कि युद्धमा कुल ६८६ बिलियन डलर खर्च भएको थियो, जुन आज ९५० बिलियन भन्दा बढी हो।