काठमाडौं । फ्रान्समा यस वर्षको सुरुदेखि अहिलेसम्म पेन्सन सुधारको विरोधमा जनता सडकमा उत्रिएका छन् । वास्तवमा त्यहाँको संवैधानिक परिषद्ले अवकाशको उमेर ६२ बाट बढाएर ६४ वर्ष गरेको छ । त्यसले राष्ट्रपतिको स्वीकृति पनि पाएको छ । त्यसपछि पेरिससहित पुरै देश जल्न थाल्यो ।

सरकारले उनीहरुबाट काम लिइरहेको तर बुढेसकालमा सहयोग नगरेको भन्दै जनता आक्रोशित छन् । यसैबीच सरकारले मानिसको औसत उमेर बढेकोले अवकाश लिने समय पनि अगाडि बढाउनुपर्ने बताएको छ ।

अवकाश लिने सही उमेर के हो भन्नेमा सबैको फरक फरक धारणा छ। देशहरूले विश्वास गर्न थालेका छन् कि मानिसहरू अब लामो समयसम्म उत्कृष्ट स्वास्थ्यमा बाँचिरहेका छन्, उनीहरूले काम गरिरहनुपर्छ। त्यतिखेर मानिसहरु सोच्छन कि पहिलो पुस्ताले छिट्टै राहत पाएको छ भने पछि किन छोड्ने ? त्यहाँ नयाँ पुस्ता पनि छन् जो अवकाशको उमेर बढाउने कारणले उनीहरूको प्रतीक्षा वर्षहरू लम्बिनेछन्।

आर्थिक सहयोग तथा विकास संगठन (ओईसीडी) ले मानिसको उमेर बढ्दै जाँदा काम गर्ने वर्ष पनि बढ्दै जाने विश्वास लिएको छ । सन् २०२० मा कार्यदलको हिस्सा बनेका पनि ६६.१ वर्ष वा सोभन्दा बढी उमेरमा अवकाश लिनेछन् ।

जनसङ्ख्या घटेसँगै सेवानिवृत्तिको उमेर पुगेका मानिसमा कामको दबाब बढेको छ । धेरै देशहरूले सेवानिवृत्तिको उमेर पछि कर्मचारीहरूलाई थप समयको लागि काममा राख्छन्। मानिसहरू पैसा र देशको जीडीपी चाहन्छन्। यसरी सेवानिवृत्तिको उमेर बढ्दै जानेछ।

चीन त्यो देश हो, जहाँ मानिसले कम उमेरमा कामबाट बिदा पाउँछन्। कम्तिमा त्यो डाटाबाट देखिन्छ। यहाँ पुरुषले ६० वर्षको उमेरमा जागिर छोड्छन् भने महिलाले ५५ वर्षको उमेरमा ।

यो देशमा सन् १९५१ मा औसत आयु ५० वर्ष मात्रै तोकिएको थियो । त्यसपछि यो चीनको लागि लाभदायक सम्झौता थियो, तर त्यसपछि कुनै परिवर्तनले समस्या ल्याएको छैन।

राष्ट्रिय तथ्याङ्क ब्यूरोका अनुसार सन् २०२२ मा ६० वर्ष वा सोभन्दा माथिको जनसंख्या पनि २८ करोड नाघेको छ । अहिले उनीहरुलाई दिने पूरै रकम सरकारसँग छैन । चाइनिज एकेडेमी अफ साइन्सेस आफैले स्वीकार गरेको छ कि अर्को दशकमा आफ्नो कोष पूर्ण रूपमा खाली हुनेछ। यही कारणले सरकारले अब अवकाशको उमेर लम्ब्याउने सोच बनाएको छ ।

त्यहाँ पेन्सनका लागि ५ वर्षे योजना चल्छ । सन् २०२२ मा जब यस्तो १४औँ योजनाको अन्त्य हुने समय आयो, तब सरकारमा पेन्सनको बोझ यति धेरै थियो कि त्यसलाई सम्हाल्न नसक्ने देखियो । यससँगै सरकारले कुनै घोषणा नगरी सेवानिवृत्तिमा ढिलाइ गर्न थालेको छ ।

यो देशमा सरकारी कर्मचारीका लागि पेन्सन छ, तर सरकारले ज्येष्ठ नागरिकका लागि राष्ट्रिय वृद्धा विकास योजना पनि चलाउँछ । यसमा उनीहरुका लागि केयर होम र स्वास्थ्य जस्ता सुविधा छन् । चीनले आफ्नो हालको निवृत्तिभरण योजना धेरै पुरानो भएको र यसलाई परिवर्तन गरिने स्वीकार गरेको छ ।

धेरै विकसित देशको सट्टा चीनका जनताले अहिलेसम्म पब्लिक पेन्सन प्रणालीमा विश्वास गर्दै आएका छन् । यहाँ सेवानिवृत्त व्यक्तिहरूले हरेक महिना लगभग ४५० डलर प्राप्त गर्छन्, यद्यपि यो पर्याप्त छैन।

चीनमा चिकित्सा र आवास धेरै महँगो छ। यस्तो अवस्थामा आधिकारिक रूपमा अवकाश पाएकाहरूले पनि धेरै पैसा कमाउन काम गर्न थालेका छन् । गाउँमा बस्ने मानिसहरूको पेन्सन लगभग ३० डलर छ।

हाल चीनमा कार्यरत व्यक्तिमध्ये ६.८ प्रतिशत सेवानिवृत्त भइसकेका छन् । यी ६० देखि ६९ वर्षका चिनियाँ हुन्। त्यहाँ काम खोज्न मद्दत गर्ने प्लेटफर्म बोस जिपिनको डाटाबाट यो खुलासा भएको हो। यसअनुसार पछिल्लो एक वर्षमा अवकाशप्राप्त व्यक्तिको निवेदनमा ३३ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ ।

अर्कोतर्फ, डेनमार्क जस्ता देशहरू छन्, जसले सन् २०२४ देखि ६७ वर्षको उमेर नपुगेसम्म प्रत्येक वर्ष सेवानिवृत्तिको उमेर ६ महिनाले बढाउँदै लैजानेछन् । सरकारले यसलाई आगामी दिनमा पनि बढाउने कुरा गरिरहेको छ । तर, सरकारले अवकाशको उमेर बढाउन हतार गर्नुहुँदैन भन्ने स्थानीय थिंक ट्याङ्कको विश्वास छ । तत्कालका लागि उनले जनताको स्वास्थ्यमा ध्यान दिनुपर्छ ।

लामो औसत उमेर भएको यो देशमा विगत २ वर्षयता घट्दै गएको छ । ४० वर्षसम्म लगातार बढ्दै गएपछि अहिले डेनमार्कको औसत उमेर घट्दै गएको बीमा कम्पनी फोर्सिक्रिङ एण्ड पेन्सनले जनाएको छ । यसमा पनि महिला बढी प्रभावित भएका छन् । यस्तो अवस्थामा सरकारले जनताको चिन्ता लिनुपर्छ, सेवानिवृत्तिको उमेर तान्नु हुँदैन ।