काठमाडौं । अमेरिकाले युक्रेनलाई क्लस्टर हतियार दिने निर्णय गरेको छ । यी हतियारहरूले युक्रेनलाई रुसविरुद्धको प्रतिकारात्मक आक्रमणलाई तीव्र बनाउन मद्दत गर्नेछ।

ह्वाइट हाउसले सर्वसाधारणलाई घातक नोक्सान हुने जोखिमका कारण हालसम्म क्लस्टर हतियारको आपूर्ति रोकेको बताएको छ। जबकि युक्रेनले लगातार हतियारको माग गरिरहेको थियो।

क्लस्टर हतियारहरू अत्यन्त खतरनाक छन्। ठूलो क्षेत्रमा लाखौं साना बम फैलाउने यी हतियारको भयावहता देखेर विश्वका सयभन्दा बढी देशले प्रतिबन्ध लगाएका छन् ।

यी यस्ता हतियार हुन्, जसमा एकैपटक धेरै बम हुन्छन् । यी बमहरू रकेट, मिसाइल वा तोपबाट प्रहार गरिन्छ।

एक टिभी अन्तर्वार्तामा यस निर्णयलाई उल्लेख गर्दै अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले भने, “यो मेरो लागि धेरै गाह्रो निर्णय हो। हामीले हाम्रा सहयोगीहरूसँग यस विषयमा कुरा गर्यौं। हामीले क्यापिटल हिलमा हाम्रा सहकर्मीहरूसँग पनि यस विषयमा कुरा गर्यौं।”

बाइडेनले भने कि युक्रेनीहरूसँग हतियारहरू सकिँदैछन्, त्यसैले उनीहरूले क्लस्टर हतियारहरू पठाउने निर्णय गरेका छन्।

तर, अर्को साता लिथुआनियामा हुने नेटोको बैठकमा उनले यस विषयमा सहयोगी राष्ट्रहरूको प्रश्नको सामना गर्नुपर्ने हुनसक्छ ।

अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार ज्याक सुलिभानले शुक्रबार ह्वाइट हाउसको नियमित ब्रीफिङमा योजनाबारे प्रश्नको जवाफमा भने, “हामीलाई थाहा छ कि यस्ता प्रकारका हतियारले सर्वसाधारणलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ। यी बमहरू जुनसुकै बेला विस्फोट हुन सक्छन्। यो यसको ठूलो खतरा हो।”

“त्यसैले हामीले यो निर्णय सकेसम्म लामो समयसम्म स्थगित गर्यौं।”

उनले भने, “युक्रेनले यी बमहरू कुनै पनि विदेशी भूमिमा प्रयोग गर्दैन। उसले आफ्नो सुरक्षाको लागि मात्र प्रयोग गर्नेछ।”

उनले युक्रेनमा हतियार सकिएको बताए । यो कमीलाई पूर्ति गर्न जरुरी छ । त्यसैले अमेरिकाले पनि हतियारको उत्पादन बढाइरहेको छ ।

“हामी युक्रेनलाई द्वन्द्वको समयमा कुनै पनि विन्दुमा निशस्त्र छोड्न सक्दैनौं,” उनले भने।

क्लस्टर हतियार धेरै विवादास्पद भएको छ। यी हतियारहरूबाट खसेका बमहरू अन्तिम समयमा विस्फोट हुँदैनन्। छाडेपछि वर्षौंसम्म जीवित रहन्छ र पछि विस्फोट हुन्छ।

अमेरिकाले युक्रेनमा पठाउने क्लस्टर हतियार असफल हुने सम्भावना २.५ प्रतिशत रहेको सुलिवानले बताए ।

रूसको क्लस्टर हतियारको विफलता (सही समयमा नफुट्ने) सम्भावना ३० देखि ४० प्रतिशत छ।

यस विषयमा दोस्रो समाचार ब्रीफिङमा, पेन्टागनले युक्रेनलाई कतिवटा क्लस्टर हतियार पठाउँदैछ भन्ने कुरा बताएन। यद्यपि हजारौं हतियार तयार रहेको पक्कै पनि भनिएको छ ।

अमेरिकी कानुनअनुसार उसले त्यस्ता हतियार पठाउन सक्दैन, जसमा बम विस्फोट नहुने सम्भावना एक प्रतिशतभन्दा बढी हुन्छ।

तर अमेरिकी राष्ट्रपतिले यो कानूनलाई बेवास्ता गर्न सक्छन्।

तर, युक्रेनले यस लडाइमा क्लस्टर बम प्रयोग गरेको हुन सक्ने राष्ट्रसंघको अनुसन्धानले देखाएको छ । यद्यपि युक्रेनले यसलाई अस्वीकार गर्दै आएको छ ।

यसअघि ह्वाइट हाउसलाई रुसले क्लस्टर बम प्रयोग गर्न सक्छ कि भनेर सोधिएको थियो। यसबारे तत्कालीन प्रेस सचिव जेन साकीले यदि यो सत्य हो भने यो ‘युद्ध अपराध’ भएको बताएकी थिइन् ।

अमेरिकी सञ्चारमाध्यमहरूले सेनाका अधिकारीहरूले युक्रेनमा तोप हतियार पठाउने तयारी गरिरहेको बताएका छन्।

प्रत्येक बम भित्र ८८ विभिन्न साना बमहरू छन्। यी बमहरू युक्रेनमा पहिले नै तैनाथ गरिएका होविट्जर बन्दुकहरूबाट निकालिनेछन्।

अमेरिकाले हालै युक्रेनलाई ८० करोड डलर बराबरको हतियार पठाएको छ । यसमा ब्राडली, स्ट्राइकर लडाकु सवारी साधन, वायु रक्षा मिसाइल र ल्यान्डमाइनहरू पर्छन्।

यसैबीच, मानवअधिकार संगठनहरूले रुस र युक्रेन दुवैलाई क्लस्टर हतियार प्रयोग नगर्न अपील गरेका छन्।

संयुक्त राष्ट्रसंघका मानवअधिकार आयुक्तले शुक्रबार यी देशहरूलाई यी धेरै खतरनाक हतियार भएकोले प्रयोग नगर्न भनेका छन् ।

क्लस्टर हतियार सम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय सम्झौतामा १२० भन्दा बढी देशले प्रयोग, उत्पादन र भण्डारण नगर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् । यी देशहरुले अरु कुनै देशलाई पनि नदिने बताएका छन् ।

क्लस्टर हतियार यस्तो प्रणाली हो, जसमा रकेट, मिसाइल वा तोपको माध्यमबाट ठूलो संख्यामा साना बमहरू कुनै क्षेत्रमा फैलिन्छन्। यी आकाशको बीचमा फैलिएका हुन्छन्।

यी बमहरू ठूलो विस्फोट गराउने उद्देश्यले प्रहार गरिन्छ, तर तिनीहरूको ठूलो भाग तुरुन्तै विस्फोट हुँदैन। विशेष गरी यो हुन्छ जब तिनीहरू ओसिलो वा नरम जमीनमा खस्छन्।

यी बमहरू हटाउने क्रममा विस्फोट हुन सक्छ। यस कारणले तिनीहरूलाई हटाउनेहरू मारिने वा अशक्त हुन सक्छन्।

एकै ठाउँमा शिविरमा राखिएका पैदल सेनाको विरुद्धमा प्रयोग गर्दा तिनीहरू थप घातक हुन्छन्।

विशेष गरी बंकरहरूमा पोजिसन लिने वा कभर लिने सिपाहीहरूका लागि तिनीहरू धेरै घातक साबित हुन्छन्। क्लस्टर बमका कारण विष्फोट हुने खतरा भएकाले उनीहरुलाई अगाडि बढ्न गाह्रो हुन्छ ।