काठमाडौं । भारतीय गुप्तचरको नजर सीमा हैदरमा छ, जसले कथित प्रेमको लागि सीमा पार गरेर पाकिस्तानबाट भारत आएकी थिइन्। सीमाका बारेमा धेरै कुरा अस्पष्ट छन् र उनलाई पाकिस्तान फिर्ता पठाइने अनुमान गरिएको छ ।

उता युवतीले आफू फर्किए भारत आएर हिन्दु युवकसँग बिहे गरेका कारण आफूलाई आफ्नै मान्छेले मार्ने बताइन् । पाकिस्तानमा एक मुस्लिम महिलाले गैर-मुस्लिम पुरुषसँग विवाह गर्न सक्दैन जबसम्म पुरुषले धर्म परिवर्तन गर्दैन।

सीमाको मुद्दा झनै जटिल छ । उनी विवाहित र चार सन्तानकी आमा हुन् । पहिलो श्रीमानसँग सम्बन्धविच्छेद नगरी गोप्य रुपमा नेपाल आइन् र सचिनसँग विवाह गरेर भारत आइन् । पाकिस्तानी कानूनमा यो व्यभिचार हो। हुदुद अध्यादेश अनुसार यो अपराधमा जेलदेखि मृत्युदण्डसम्मको सजाय हुन सक्छ ।

अधिकांश मुस्लिम बाहुल्य देशहरूले अन्य धर्ममा विवाहलाई राम्रो मान्दैनन्, तर यदि कसैले सम्बन्ध राख्न चाहन्छ भने, मुस्लिम युवाहरूलाई केही छुट दिइएको छ। तिनीहरूले ईसाई वा यहूदी केटीसँग विवाह गर्न सक्छन्।

मुस्लिम युवतीहरू आफ्नै धर्ममा सम्मिलित हुनुपर्छ। समय बित्दै जाँदा यो नियम केही खुकुलो भयो। अर्को पक्षले आफ्नो धर्म त्यागेर इस्लाम स्वीकार गर्न राजी भएमा महिलाले पनि गैरधर्मका पुरुषसँग विवाह गर्न सक्ने भनिएको थियो ।

उत्तर अफ्रिकी देश ट्युनिसियाले यसमा ठूलो परिवर्तन गरेको छ । त्यहाँ सन् २०१७ मा ट्युनिसियाका तत्कालीन राष्ट्रपति बेजी काडे एसेब्सीले पुरानो नियम खारेज गरेका थिए । सन् १९७३ मा बनेको यो नियममा पुरुषले इस्लाम स्वीकार गरेपछि मात्रै मुस्लिम महिलासँग विवाह गर्न सक्ने उल्लेख थियो । यसपछि पनि इमाम र स्थानीय कानूनका विज्ञहरूले लामो समयसम्म अवरोध गर्दै आएका थिए ।

यस्तो केस आएपछि नोटरीहरूले विवाह गर्न अस्वीकार गर्न थाले। ट्युनिसियामा यस्ता धेरै घटनाको व्यापक चर्चा भएको थियो। तर यसपछि पनि ट्युनिसिया सम्पूर्ण मध्य पूर्व र उत्तर अफ्रिकामा पहिलो देश बनेको छ जसले कानुनी रूपमा आफ्नै इच्छाले विवाहलाई मान्यता दिएको छ।

अन्य अरब राष्ट्रहरूको तुलनामा निकै सानो र कमजोर मानिएको यो देशमा धेरै ठूला परिवर्तनहरू भए। जस्तै यहाँ व्यक्तिगत स्थिति संहिता लागू भयो जसले महिला स्वतन्त्रताको कुरा गर्छ। यो कानून जनवरी १९५७ मा लागू भएको थियो । त्यसपछि आएका राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीहरूले यसलाई अन्त्य गरेनन्, यसलाई अझ आधुनिक बनाउन लागे ।

टर्कीमा पनि अन्तरधर्मी विवाह भइरहेका छन् । जर्नल अफ मुस्लिम माइनोरिटी अफेयर्सका अनुसार धर्मनिरपेक्ष कानून अन्तर्गत मुस्लिम पुरुषले गैर मुस्लिम र अर्को धर्मकी महिलासँग विवाह गर्न सक्छन्। यसमा कुनै कानुनी अवरोध छैन । तर सामाजिक बाधाहरू अडिग रहन्छन्। केटीहरू प्रायः कम उमेरमा विवाह गर्छन्, जसले गर्दा उनीहरूले आफ्नो मनपर्ने धर्मका साथीसँग विवाह गर्न सक्दैनन्।

टर्किस स्ट्याटिष्टिकल इन्स्टिच्युटले सन् २०१८ मा गरेको सर्वेक्षणले त्यहाँ प्रत्येक पाँचमध्ये एउटा विवाह १८ वर्षको उमेर नपुग्दै हुने देखाएको छ। यहाँको नागरिक संहिता अन्तर्गत नाबालिग र जबरजस्ती विवाह गैरकानूनी भए पनि टर्कीको सामाजिक परिवेश यस्तो छ कि यसको विरुद्धमा आवाज उठाउने कमै मात्र छन् । टर्कीको स्वास्थ्य मन्त्रालयको सर्वेक्षणले पनि यसको पुष्टि गरेको छ । सन् २०१६ मा त्यहाँ जन्मिएका सबै बालबालिकामध्ये ३५ प्रतिशत आमा १८ वर्षभन्दा कम उमेरका थिए ।

टर्कीको वर्तमान सरकारलाई कन्जरभेटिभ मानिन्छ। उसले धेरै कडा नियमहरू ल्याइरहेको छ, तर टर्कीको नयाँ पुस्ताले यसलाई स्वीकार गर्न अस्वीकार गरिरहेको छ। यहाँ बहुसंख्यक जनसङ्ख्या मुस्लिम छन्, तर युवाहरू धर्म छाडेर नास्तिकतातर्फ लागेका छन् ।

टर्की अनुसन्धान र परामर्श संस्थान कोंडाले २००८ र २०१८ को बीचमा धेरै सर्वेक्षणहरू सञ्चालन गर्यो, जसले गैर-विश्वासीहरू लगातार बढ्दै गएको देखाएको थियो। उनीहरू १८ देखि ४० वर्षसम्मका छन्, जसलाई मतदान गर्ने र देशमा प्रभुत्व जमाउने अधिकार पनि छ। यही पुस्ताका कारण अन्तरधर्म विवाह पनि हुने गरेको छ ।