काठमाडौं । नाइजरमा भएको सैन्य विद्रोहपछि त्यहाँका जनतामा पश्चिमप्रतिको आक्रोश बढ्दै गएको छ । अपदस्थ राष्ट्रपति मोहम्मद बजुमको गृह क्षेत्रमा एक व्यापारीले गर्वका साथ रूसी झण्डाबाट बनेको पोशाक देखाउँछन्।

विद्रोह भएदेखि नै सेना र पश्चिमी देशहरूबीच शब्दयुद्ध पनि चलिरहेको छ । राष्ट्रपति बजुम इस्लामिक चरमपन्थीहरू विरुद्धको लडाईमा पश्चिमाहरूको कट्टर समर्थक हुनुका साथै बलियो आर्थिक सहयोगी पनि थिए।

नाइजरमा फ्रान्सेली सैन्य अड्डा छ र यो देश विश्वको सातौं ठूलो युरेनियम उत्पादक पनि हो। यो इन्धन आणविक उर्जाका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ र नाइजरबाट यसको एक चौथाई फ्रान्समा जान्छ । यहाँ एक समय फ्रान्सको औपनिवेशिक शासन थियो।

जुलाई २६ मा जनरल अब्दुररहमान त्चियानीले एक कूद्वारा राष्ट्रपतिलाई पदबाट हटाए। त्यसयता नाइजरमा रुसी झण्डा देखिन थालेको छ ।

आइतबार राजधानी नियामीमा हजारौं मानिसले प्रदर्शन गरेका थिए । केहीको हातमा रुसी झण्डा थियो । फ्रान्सेली दूतावासमा समेत केही व्यक्तिले आक्रमण गरेका थिए ।

अहिले यो ‘आन्दोलन’ देशैभर फैलिएको देखिन्छ ।

माथि कुरा गरिएका व्यवसायी राजधानीबाट ८०० किलोमिटर टाढाको केन्द्रिय सहर जिन्डरमा बस्छन् र सुरक्षाका कारणले आफ्नो अनुहार धमिलो बनाउन आग्रह गरेका थिए।

उनी भन्छन्, ‘म रुस समर्थक हुँ र मलाई फ्रान्स मन पर्दैन । म सानैदेखि फ्रान्सको विरुद्धमा थिएँ।’

“उनीहरूले मेरो देशका सबै स्रोतहरू जस्तै युरेनियम, पेट्रोल र सुनको दोहन गरेका छन्। फ्रान्सका कारण आज नाइजरका गरिब जनताले दिनमा तीन छाक खान पनि पाउँदैनन् ।”

सैनिक विद्रोहको समर्थनमा सोमबार जिन्डरमा र्‍याली पनि निकालिएको र हजारौंको संख्यामा सहभागी भएको यी व्यवसायीहरू बताउँछन् ।

रुसी झण्डाको रङमा बनेको यो पोशाक स्थानीय दर्जीबाट ल्याएको उनी बताउँछन् । उनले यो पोशाक रुस समर्थक समूहहरूले दिएको आरोप अस्वीकार गर्छन्।

नाइजरको जनसंख्या करिब २४.४ मिलियन छ र यहाँ हरेक पाँच जनामध्ये दुई जना अत्यन्त गरिब छन्, जो दैनिक २.१५ डलरमा गुजारा चलाउँछन्।

नाइजर १९६० मा स्वतन्त्र भयो। राष्ट्रपति बजुमले २०२१ मा स्वतन्त्रता पछि पहिलो पटक लोकतान्त्रिक र शान्तिपूर्ण रूपमा सत्ता हस्तान्तरणमा देशको कमाण्ड लिएका थिए।

तर उनको सरकारलाई इस्लामिक स्टेट र अलकायदासँग सम्बद्ध लडाकुहरूले निशाना बनाएका छन्। यी चरमपन्थी समूहहरू सहारा मरुभूमि र यसको दक्षिणमा सहेल क्षेत्रमा सक्रिय छन्।

इस्लामवादी समूहहरूको दबाबमा, दुबै छिमेकी माली र बुर्किना फासोका सेनाहरूले हालैका वर्षहरूमा सत्ता कब्जा गरेका छन् र यसले जिहादीहरू विरुद्धको लडाईमा मद्दत गर्ने बताएका छन् ।

यी दुवै देश फ्रान्सका पूर्व उपनिवेश हुन् र यहाँ फ्रान्सको स्वार्थ जोडिएको छ ।

यी दुवै देशहरूमा पनि नाइजरमा जस्तै फ्रान्सेली सेनाहरू उपस्थित छन् र उनीहरूले इस्लामवादी समूहहरू विरुद्धको लडाईमा सेनालाई मद्दत गर्दैछन् ।

तर आक्रमणहरू बढ्दै जाँदा मानिसहरूमा फ्रान्स विरोधी भावना पनि बढ्दै गएको छ। फ्रान्सले चरमपन्थी समूहहरूलाई रोक्न पर्याप्त काम नगरेको तीनै देशका मानिसहरूले आरोप लगाएका छन्।

मालीमा सत्तामा आएपछि जुन्टा (सैन्य शासन) ले पहिले रुसको निजी सेना वाग्नर समूहलाई स्वागत गर्‍यो र त्यसपछि फ्रान्सेली सैनिकहरूलाई देशबाट निष्कासन गर्‍यो।

यसपछि मालीमा कार्यरत राष्ट्रसंघीय शान्ति सैनिकलाई पनि देश छाड्न भनिएको थियो ।

यद्यपि, यस अवधिमा मालीमा इस्लामिक समूहहरूले आक्रमण जारी राखे। योसँगै बुर्किना फासोका सैन्य शासकहरू पनि रुसको नजिक आउँदैछन् र यहाँबाट पनि सयौं फ्रान्सेली सैनिकलाई निष्कासन गरिएको छ ।

नाइजरमा, बाजोमको प्रशासनले फ्रान्स विरोधी प्रदर्शनहरूलाई प्रतिबन्ध लगाएको थियो।

देशका धेरै नागरिक समूहहरूले मध्य अक्टोबरदेखि फ्रान्स विरोधी प्रदर्शनलाई बढावा दिएका छन्। त्यसपछि बाजुम सरकारले नाइजरमा मालीबाट हटाइएका फ्रान्सका सैन्य बलहरू तैनाथ गर्न स्वीकृति दिएको थियो।

नाइजरको एक नागरिक समूह एम ६२ मुभमेन्ट हो, जुन अगस्ट २०२२ मा धेरै ट्रेड युनियन र नागरिक समूहहरूद्वारा गठन गरिएको थियो।

यो समूहले जनतालाई महंगी, कमजोर प्रशासन र फ्रान्सेली सेनाको उपस्थिति विरुद्ध एकजुट हुन आह्वान गरेको छ।

यो समूहले धेरै प्रदर्शनहरू आयोजना गर्‍यो, जसलाई या त हिंसात्मक रूपमा दमन गरिएको थियो वा सरकारले प्रतिबन्ध लगाएको थियो।

उक्त समूहका नेता अब्दुल्ला सइदुलाई शान्ति भंग गरेको आरोपमा ९ महिनाको लागि जेलमा राखिएको थियो र अप्रिल २०२३ मा रिहा गरिएको थियो।

अहिले राष्ट्रपति बजुमलाई हटाएपछि यो समूह फेरि सक्रिय भएको छ ।

अपेक्षित घटनाक्रममा एम ६२ समूहका सदस्यहरूलाई राज्य टिभीमा प्रसारित गरिएको छ जसले मानिसहरूलाई सैन्य जुन्टाको समर्थनमा एकजुट हुन आह्वान गरेका छन् ।

उक्त समूहका नेताहरूले पनि विद्रोहपछि पश्चिमी देशहरूको आलोचनालाई अस्वीकार गरेका छन्।

यो समूह जुन्टा वा रुससँग सम्बन्धित छ भन्ने अझै स्पष्ट भइसकेको छैन। नाइजरमा जुन्टाको नाम नेशनल काउन्सिल फर सेफगार्डिङ द होमल्याण्ड हो ।

आइतवारको प्रदर्शनको नेतृत्व यो ठूलो समूहले गरेको थियो तर यसमा कोअर्डिनेशन कमिटी फर डेमोक्रेटिक स्ट्रगल(सीसीएलडी) बुकाटा र युथ एक्सन फर नाइजर जस्ता साना नागरिक समाज समूहहरू पनि सामेल थिए।

र जिन्डरमा एक रुसी समर्थक व्यापारी आशावादी छन् कि रूसले आफ्नो मातृभूमिलाई मद्दत गर्नेछ।

उनी भन्छन्, ‘म रुसले सुरक्षा र खाद्यान्नको आवश्यकता पूरा गर्न सहयोग गरोस् भन्ने चाहन्छु । रूसले हामीलाई प्रविधि दिन सक्छ र हाम्रो कृषि सुधार गर्न सक्छ।

तर जिन्डरका किसान मोटाकाले यो तर्कलाई अस्वीकार गर्दै सैन्य विद्रोह सबैका लागि नराम्रो खबर भएको बताए ।

उनी भन्छन्, “म रुसका मानिसहरूलाई मेरो देशमा स्वागत गर्न जाँदैछु किनभने तिनीहरू पनि युरोपेलीहरू हुन् र यी मानिसहरूले हामीलाई कहिल्यै मद्दत गर्दैनन्। म मेरो देशलाई माया गर्छु र आशा गर्दछु कि हामी शान्तिमा सँगै बस्न सक्छौं।”