काठमाडौं । रुसले ४७ वर्षपछि पहिलो पटक चन्द्रमामा आफ्नो मिसन पठाउने भएको छ । मिसनको नाम लुना-२५ हो। यो १० अगसटत २०२३ मा सुरु गर्न सकिन्छ। के रुसी अन्तरिक्ष एजेन्सी रोस्कोसमोस भारतको अन्तरिक्ष एजेन्सी इसरोसँग प्रतिस्पर्धा गर्दैछ। युक्रेनमा हमला गरेपछि पहिलो पटक रुसले आफ्नो मिसनलाई अर्को ग्रहमा पठाउन तयार भएको छ । यसलाई लुना-ग्लोब मिसन पनि भनिन्छ।

लुना–२५ पाँच दिनको यात्रापछि चन्द्रमामा पुग्नेछ । त्यसपछि पाँचदेखि सात दिनसम्म यसले चन्द्रमाको परिक्रमा गर्नेछ । यसपछि, यो दक्षिण ध्रुव नजिकै निर्धारित तीन स्थानहरू मध्ये कुनै एकमा अवतरण हुनेछ। यो निश्चित छ कि रूसको मिसन शक्तिशाली हुनेछ। लुना-२५ ले चन्द्रमाको सतहमा अक्सिजन खोज्नेछ। ताकि पानी बनाउन सकियोस्।

तर, रुसी अन्तरिक्ष एजेन्सीले कुनै देश वा अन्तरिक्ष एजेन्सीसँग प्रतिस्पर्धा नगरेको बताएको छ । उसको अवतरण क्षेत्र पनि फरक छ। रूसले भनेको छ ‘हामी भारत वा अन्य कुनै देशको चन्द्र मिसनसँग प्रतिस्पर्धा गर्दैनौं। न त हामी कसैको बाटोमा आउनेछौं। किनभने चन्द्रमा वा अन्तरिक्ष सबैको लागि हो। यो मिसन सन् १९९० मा सुरु भएको थियो । तर अब पूरा हुन लागेको हो ।’

रुसले जापानी स्पेस एजेन्सीसँग साझेदारी गर्ने प्रयास गरेको थियो तर जापानले अस्वीकार गर्यो। यसपछि रुसी अन्तरिक्ष एजेन्सीले भारतको इसरोलाई चन्द्रमाको अभियानमा सहयोग गर्न अपील गरेको थियो । तर त्यसले काम गरेन । यसपछि रुसले नै रोबोटिक ल्यान्डर बनाउने योजना बनाएको थियो ।

भारतको चन्द्रयान–३ ले दुई सातासम्म चन्द्रमाको सतहमा काम गर्नेछ । जबकि लुना-२५ ले वर्षभर काम गर्नेछ। लुना २५ को वजन १.८ टन छ। यसमा ३१ किलोग्राम वैज्ञानिक उपकरण छ।

यसमा एक विशेष उपकरण छ जसले सतहको ६ इन्च खनेर ढुङ्गा र माटोको नमूना संकलन गर्नेछ। ताकि जमेको पानी पत्ता लगाउन सकियोस् र भविष्यमा मानिसले चन्द्रमामा आधार बनाउँदा त्यहाँ पानीको व्यवस्था गर्न सकियोस् ।

रुसी अन्तरिक्ष एजेन्सीले अक्टोबर २०२१ मा लुना-२५ लाई पहिलो पटक प्रक्षेपण गर्न चाहेको थियो। तर यसमा करिब दुई वर्ष ढिलाइ भएको छ । युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सी (इएसए) ले लुना-२५ को साथ पायलट-डी नेभिगेसन क्यामेरा परीक्षण गर्न चाहन्थ्यो। तर युक्रेनमा भएको आक्रमणका कारण दुवै अन्तरिक्ष एजेन्सीले सम्बन्ध तोडेका छन् ।

प्रक्षेपणको समयमा नजिकैको पूरै गाउँ खाली गरिनेछ। त्यहाँका मानिसहरूलाई सुरक्षित स्थानमा पठाइनेछ। किनभने रकेटको तल्लो भाग त्यो ठाउँमा खस्न सक्छ। स्थानीय किसान, शिकारीलाई पनि प्रक्षेपणपछि यस गाउँ नजिक नबस्न सचेत गराइएको छ ।