काठमाडौं । खनिज इन्धन विरुद्ध नेपालमा पनि हजारौं युवा विरोध प्रदर्शनमा उत्रिएका छन् । अहिलेसम्म विश्वका ७०० भन्दा बढी सहरहरुमा परिचालन योजना गरिएको छ र सेप्टेम्बर १५–१७ तारिख बीच लाखौं आकर्षित हुने अपेक्षा गरिएको छ ।

खनिज इन्धनको द्रुत, न्यायोचित तथा समानुपातिक अन्त्यको माग गर्दै आज नेपालका ९ सहरमा पाँच हजारभन्दा बढी मानिस सडकमा उत्रने योजनामा छन् । जलवायु जन परिचालन समूहले यस हप्ता विश्वभरि भइरहेको ऐतिहासिक जलवायु जन मार्च सुरु गरेको हो। सेप्टेम्बर १५ देखि १७ सम्म ७०० भन्दा बढी योजनाबद्ध जलवायु जन मार्च र कार्यहरूमा लाखौंले सामेल हुने अपेक्षा गरिएको छ।

सेप्टेम्बर १७ तारिखको दिन न्यू योर्कमा राष्ट्रपति बाइडेनलाई नयाँ खनिज इन्धन परियोजनाहरू अस्वीकार गरेर, खनिज इन्धन उत्पादनलाई प्रतिस्थापन गर्न र जलवायु आपतकालीन घोषणा गर्न साहसी जलवायु कारबाही मागका लागि खनिज इन्धन प्रयोगको अन्त्य गर्न यो मार्च हुनेछ ।

नेपालका विभिन्न सहरहरूमा जलवायु अधिवक्ताहरूले मानिसहरू र पृथ्वीलाई जोगाउन विश्वका विविध क्षेत्रका अग्रज व्याक्तित्वहरूलाई द्रुत, न्यायोचित र समानुपातिक खनिज इन्धन प्रतिस्थापन गर्नका लागि प्रयासहरू बढाइरहेका छन् ।
जनताको जलवायु परिचालन सदस्यका एक कार्यकर्ता ओमकार सुवेदीले भन्छन कि “धेरै भ्रामक बहानाहरू सहित, सरकारहरू ग्यास र तेललाई चरणबद्ध रूपमा हटाउनुको सट्टा विस्तार गर्दैछन् । कोइला ऊर्जाको आयु बढाउन कार्बन क्याप्चर र रिमुभल टेक्नोलोजीहरू, हाइड्रोजन र अमोनिया को–फायरिङ जस्ता अप्रमाणित अविश्वसनीय समाधानहरूको प्रवर्द्धन भइरहेको छ ।”

जलवायु जन मार्च काठमाडौंका आयोजक निश्चल खरालले भन्छन कि “हामी केवल खनिज ईन्धन पूर्वाधार वरपर बस्ने समुदायहरूको लागि लडिरहेका छैनौं। मानवता र पृथ्वीको स्वास्थ्य र कल्याण खतरामा छ। हामी खनिज ईन्धन छिटो, निष्पक्ष, सदाको लागि अन्त्य गर्नुपर्छ भन्छौं किनभने खनिज ईन्धन उद्योग विरुद्ध लड्न आवश्यक छ। यस मागको सफलता प्राप्त गर्न हाम्रो हृदयमा समन्वय र न्यायको आवस्यकता छ । हामीले हाम्रो अर्थतन्त्रलाई २०५० सम्ममा पोस्ट– कार्बन अर्थतन्त्रको रूपमा पुनर्निर्माण गर्न आवश्यक छ।”

यी कार्यहरू न्यूयोर्कमा सेप्टेम्बर १८–१९ मा संयुक्त राष्ट्रको जलवायु महत्वाकांक्ष शिखर सम्मेलन अघि खनिज इन्धनको द्रुत अन्त्यको माग गर्दै सामूहिक विश्वव्यापी वृद्धिको अंश हो। विश्वका विविध क्षेत्रका अग्रज व्याक्तिवहरूलाई संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेर्रेसले खनिज ईन्धनलाई प्रतिस्थापन गर्न महत्वाकांक्षी प्रतिबद्धताहरू गर्न आह्वान गरेका छन्। गत सेप्टेम्बर ८, संयुक्त राष्ट्रसंघको ग्लोबल स्टकटेक रिपोर्टले पेरिस सम्झौताका लक्ष्यहरू पूरा गर्न सरकारहरूले हरितगृह ग्यास उत्सर्जनमा छिटो कटौती गर्न असफल भइरहेका छन् भनी बताएको छ।

पेरिस सम्झौताका लक्ष्यहरू पूरा गर्नका लागि देशहरूको प्रयासहरू ट्र्याक गर्ने प्रतिवेदनका अनुसार, लक्ष्यहरू पूरा गर्न “सबै अव्यवस्थित खनिज ईन्धनहरू प्रतिस्थापन गर्न“ आवश्यक पर्दछ र सरकारहरू द्रुत गतिमा अघि बढ्न जरुरि छ। विश्वव्यापी हरितगृह ग्यास उत्सर्जन २०२५ सम्ममा चरम हुने भएकाले तापमान वृद्धि पूर्व–औद्योगिक स्तर भन्दा माथि १.५ डिग्री सेल्सियस सम्म सीमित गर्न द्रुत रूपमा घटाउन आवश्यक छ। यद्ध्यापी उत्सर्जन अझै बढिरहेको छ र विश्वको हाल उत्सर्जन प्रक्षेपण हेर्दा २०३० सम्ममा विश्वको तापक्रम १.५ डिग्री सेल्सियसमा सीमित गर्न २० देखि २३ गिगाटन कार्बनडाइअक्साइडको कटौती गर्न आवश्यक छ।

खनिज इन्धनको अन्त्यकालागि हेटौंडा जलवायु जन मार्च आयोजक, अलिशा मुल्मीले द्रुत र निष्पक्ष खनिज इन्धन प्रतिस्थापनको सफलता मुख्यतया जलवायु संकटको लागि ठूलो ऐतिहासिक जिम्मेवारी भएका विकसित देशका अग्रज व्यक्तित्वहरुको हातमा रहेको बताइन्।

भैरहवा जलवायु जन मार्चको आयोजक सदस्यका, ओशन थापा मगरले भने, “धनी राष्ट्रहरूले जलवायु संकटको चपेटामा परेका विकासोन्मुख देशहरूले आफ्नो जलवायु वित्त दायित्व पूरा गर्ने लगायत जलवायु कार्यमा आफ्नो पूर्ण निष्पक्ष हिस्सा दिनुपर्छ। द्रुत रूपमा कुशल, सुरक्षित, नवीकरणीय ऊर्जामा परिवर्तन गर्नुहोस ।

कटारी जलवायु जन मार्चकी अरुणा पौडेल भन्छिन् कि “हाम्रो जमिन नष्ट गर्ने, हाम्रो हावा र पानीलाई विषक्त बनाउने र नाफाका लागि हाम्रा जनताको शोषण र उत्पीडन गर्ने खनिज इन्धनको युगको अन्त्यको माग गर्न हामी यस जन मार्चमा भाग लिइरहेका छौं। हामी एसियामा तेल, ग्यास र कोइलाको विस्तार गर्न जारी राख्न सक्दैनौं। हामी दिगो नवीकरणीय ऊर्जा प्रणालीतर्फ अघि बढ्नुपर्छ जसले जलवायु प्रकोपलाई रोक्ने मात्र होइन, मानिस र समुदायको ऊर्जाको पहुँचलाई पनि सुनिश्चित गर्नेछ ।

“हामी पेरिस सम्झौताको विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिलाई १.५ डिग्रीभन्दा कम राख्ने लक्ष्यको नजिक छैनौं किनभने उत्सर्जन बढ्दै गएको छ, जलवायु परिवर्तनलाई रोक्नको लागि द्रुत रूपमा घटाउनलाई हामीले खनिज इन्धनको अन्त्य गर्नुपर्छ र नवीकरणीय ऊर्जामा सीधा संक्रमण गर्न सक्नुपर्दछ । तर ग्लोबल उत्तरी देशहरूले खनिज इन्धन उद्योगकर्ताहरु सँग मिलेर हामीलाई झूटा समाधानहरू र खतरनाक अवरोधहरू बेचिरहेका छन्, जस्तै कार्बन क्याप्चर, हाइड्रोजन र ग्यासलाई संक्रमण ईन्धनको रूपमा, जुन विज्ञानले बाँच्न योग्य ग्रह कायम राख्न आवश्यक छ भन्ने कुराको विरोधाभासपूर्ण छ’’ जीवाश्म इन्धन अन्त्यका लागि हेटौंडा जलवायु जन मार्चका कल्याणराज खड्काले बताए ।

जलवायु जन मार्च काठमाडौंकी सुस्मिता बैद्वारले भनिन्, “हामीले यस भेलालाई नेपालमा तेल अन्वेषण र पाइपलाइन विस्तार गर्ने निर्णयप्रति नेपाल सरकारको ध्यानाकर्षण गराउने अवसरका रूपमा हेरेका छौँ । हामी सरकारलाई नवीकरणीय ऊर्जामा लगानी गर्न आग्रह गर्छौं ।”

जलवायु जन मार्च काठमाडौंकी अञ्जली चालिसेले पछिल्लो तथ्यांक उल्लेख गरिन जसमा अन्तर्राष्ट्रिय उर्जा एजेन्सीले १.५ डिग्री सेल्सियस तापक्रम सीमा अन्तर्गत कुनै पनि नयाँ खनिज ईन्धन निकासी विकास गर्न सकिँदैन भन्ने फेला पारेको छ, र यसले कामदार र समुदायको सुरक्षा गर्दा विद्धयमान क्षेत्रहरू र खानीहरू मध्ये आधा भन्दा बढी चाँडो बन्द हुने देखाउँछ।