काठमाडौं । मोरक्कोमा गएको विनाशकारी भूकम्पका कारण मृत्यु हुनेको संख्या ३ हजार नाघेको छ । प्रकोपको केन्द्रबिन्दु एटलस पर्वत भित्र थियो। अफ्रिकी मुलुकमा भूकम्प आउनु कुनै नौलो कुरा नभए पनि विगत केही दशकमा यस्तो विनाश देखिएको थिएन । एकातिर सरकार जनताको ज्यान जोगाउन व्यस्त छ, अर्कोतिर षड्यन्त्रको सिद्धान्त पनि उत्कर्षमा छ ।

वास्तवमा, केही दिन अघि एउटा भिडियो भाइरल भएको थियो, जसमा प्रकोप हुनु अघि आकाशमा रहस्यमय प्रकाश देखिन्छ। यससँगै यो प्राकृतिक प्रकोप नभएर हाईटेक ल्याबको काम हो भन्ने आशंका उठ्न थाल्यो । धेरै औंलाहरू अमेरिकाको सैन्य कार्यक्रम हार्पतर्फ औंल्याइएको छ।

यो अलास्काको एक वेधशालामा रहेको अमेरिकी परियोजना हो जसले रेडियो ट्रान्समिटरको सहायताले माथिल्लो वायुमण्डल (आयनोस्फियर) अध्ययन गर्छ। सन् २०२२ मा यसको मौसममा धेरै ठूला परियोजनाहरू सुरु भए पनि यसले भूकम्प ल्याउने सम्भावना छ भन्ने कहिल्यै भनिएन। यसअघि पनि हार्प प्राकृतिक प्रकोपमा शंकाको घेरामा रहेको थियो । यस अनुसन्धान संस्थानलाई धेरै देशहरूमा भूकम्प, सुनामी र पहिरोको लागि दोषी ठहराइएको थियो।

सैन्य प्रयोगशालाको आधिकारिक वेबसाइटमा लेखिएको छ कि यसले पठाउने रेडियो फ्रिक्वेन्सीलाई पृथ्वीको कुनै पनि तहमा अवशोषित गर्न सकिँदैन। यस्तो अवस्थामा उसले कुनै पनि हालतमा मौसमलाई नियन्त्रण गर्न सक्छ भन्ने प्रश्न उठ्दैन । उसले अध्ययन मात्र गरिरहेको छ। यसपछि पनि यो संस्थामाथि बेलाबेलामा प्रश्न उठ्ने गरेको छ ।

फेब्रुअरीमा, टर्की र सिरिया भूकम्पले हल्लायो। मृत्यु हुनेको संख्या २३ हजार नाघेको छ । यसैबीच, सामाजिक सञ्जालमा एउटा भिडियो भाइरल भएको छ, जसमा भूकम्पअघि प्रभावित क्षेत्रको आकाशमा नीलो-पहेँलो बत्ती देखिएको थियो। भूकम्पको समयमा चट्याङ पनि परेको थियो । भूकम्पका बेला चट्याङ पर्नु सामान्य घटना नभएको बताइएको छ । भूकम्प कृत्रिम रूपमा आयो जसमा अमेरिकाको हात थियो भन्ने आरोप लगाइएको छ ।

यस्ता षड्यन्त्रका सिद्धान्तहरू लामो समयदेखि सुनिन थालेका छन् । यो अनुमान गरिएको छ कि धेरै देशहरूले मौसम नियन्त्रण गरेर अरूलाई आक्रमण गर्ने प्रयास गर्नेछन्। यो हमला हतियार वा आणविक बमको साथ हुनेछैन, तर प्राकृतिक देखिन्छ। जसरी देशले वर्षा नियन्त्रण गरेर शत्रु देशमा खडेरी ल्याउनु वा बाढी ल्याउनु जसले विनाश निम्त्याउँछ। भूकम्प वा सुनामी निम्त्याउने पनि यस श्रेणीमा पर्छ।

यो शत्रु देशमा खतरनाक भाइरस वा ब्याक्टेरिया पठाउनु जस्तै हो। मौसम नियन्त्रणको पहल कसले सुरु गर्यो भन्ने विवाद छ । रुसले अमेरिकालाई दोष दिन्छ भने अमेरिकाले रुसलाई दोष दिन्छ । धेरै देशहरूले अमेरिकालाई दोषी भने । अगस्ट १९५३ मा यो देशले मौसम नियन्त्रण मा राष्ट्रपति सल्लाहकार समिति गठन गर्यो। समितिले मौसम परिमार्जनलाई राष्ट्रिय हितमा कसरी प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने बुझ्न चाहेको थियो ।

भियतनाम युद्धको समयमा मनसुन बढाउन अमेरिकाले क्लाउड सीडिङलाई हतियार बनाएको विश्वास गरिन्छ। यसका कारण भियतनामी सेनाको आपूर्ति शृङ्खला बिग्रिएको थियो किनभने अत्यधिक वर्षाका कारण जमिन दलदल बनेको थियो। तर, यो अमेरिकी कदम वा प्राकृतिक प्रकोप हो भन्ने कुनै प्रमाण फेला पर्न सकेको छैन । सन् २०१० मा हाइटीमा गएको भूकम्पको आरोप अमेरिका र रुस दुवैमाथि लगाइएको थियो ।

देशहरूको शक्ति र आपसी शत्रुतालाई ध्यानमा राख्दै सन् १९७८ मा एउटा सन्धि भएको थियो, जसको नाम थियो- सैन्य वा अन्य कुनै शत्रुतापूर्ण प्रयोगको निषेधसम्बन्धी महासन्धि। बिस्तारै लगभग १०० देश यसको हिस्सा बने। यस सन्धिले भूकम्प वा सुनामी जस्ता विनाशकारी प्रकोप निम्त्याउन सक्ने मौसमको अध्ययनको क्रममा कुनै पनि अनुसन्धान गर्न निषेध गर्दछ।