काठमाडौं । तेल उत्पादक राष्ट्रहरूको समूह ओपेक प्लस र तेल बजारका दुई ठूला दिग्गज साउदी अरब र रुसबीचको गठबन्धनले विश्व तेल बजारमा हंगामा मच्चाएको छ ।

कच्चा तेलको मूल्य बढाउन दुवै देशले जुलाई २०२३ मा तेल उत्पादनमा कटौती गर्ने घोषणा गरेका थिए। जसको असर तेल बजारमा देखिएको छ ।

अमेरिकी वेबसाइट ‘वाल स्ट्रिट जर्नल’ को रिपोर्ट अनुसार साउदी अरेबिया र रुसले कम तेल उत्पादन भए पनि पछिल्ला केही महिनामा तेल राजस्वबाट अर्बौं डलर अतिरिक्त आम्दानी गरेका छन्।

किनभने तेल उत्पादनमा कटौती गरेपछि कच्चा तेलको मूल्य निकै बढेको छ । अहिले ब्रेन्ट क्रुडको मूल्य ह्वात्तै बढेर १०० डलर पुगेको छ ।

रिपोर्टका अनुसार रुसले अप्रिल र जुन बीचको अवधिको तुलनामा यो त्रैमासिकमा तेल निर्यातबाट थप २.८ बिलियन डलर कमाएको छ।

त्यस्तै, साउदी अरेबियाले सोही अवधिमा थप २ अर्ब ६ करोड डलर कमाएको छ । अर्थात् दुवै देशले दैनिक करिब ३ करोड डलरको अतिरिक्त आम्दानी गरेका छन् ।

साउदी अरेबिया र रुसको गठबन्धनले तेल बजारमा कस्तो प्रभाव पारेको छ भन्ने कुरा यस तथ्यबाट पनि अनुमान लगाउन सकिन्छ कि जब दुवै देशले जुलाई २०२३ मा तेल उत्पादनमा कटौती गर्ने घोषणा गरे, तब कच्चा तेलको मूल्य लगभग ७६ डलर प्रति ब्यारेल थियो। जहाँ आज सोही कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल करिब ९३ डलर रहेको छ ।

तेलको मूल्य बढाउनका लागि तेल उत्पादक राष्ट्रहरूको समूह ओपेक प्लसका सदस्य राष्ट्रहरूले पनि गत अक्टोबरमा दैनिक २० लाख ब्यारेल कम तेल उत्पादन गर्ने घोषणा गरेका थिए । तर जुलाई २०२३ मा साउदी अरेबिया र रुसले फेरि तेल उत्पादनमा थप कटौतीको घोषणा गरे। यस घोषणा अन्तर्गत साउदी अरबले प्रतिदिन १० लाख ब्यारेल र रुसले प्रतिदिन ५ लाख ब्यारेलले तेल उत्पादन घटाएको छ ।

साउदी अरेबिया र रुसले यस वर्षको अन्त्यसम्म उत्पादन कटौती जारी राख्ने निर्णय गरेका छन् । दुवै देशको यो निर्णयको प्रभाव उर्जा बजारमा पनि देखिएको छ । हाल कच्चा तेलको मूल्य पछिल्लो १० महिनाको उच्च स्तरमा छ। अन्तर्राष्ट्रिय बेन्चमार्क ब्रेन्ट क्रुडको मूल्य प्रति ब्यारेल ९३ डलर र वेस्ट टेक्सास इन्टरमिडिएट कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल ९२ डलर पुगेको छ ।

योसँगै तेल बजारमा तेलको कम उपलब्धता र निरन्तर न्यून आपूर्तिका कारण कच्चा तेलको मूल्य छिट्टै प्रति ब्यारेल १०० डलरको नजिक पुग्न सक्ने विज्ञहरुको विश्वास छ । तेल बजारबाट साउदी अरब र रुसको अतिरिक्त आम्दानी दुवै देशका लागि वरदान जस्तै हो । यो अतिरिक्त राजस्वले साउदी अरेबियालाई आफ्नो महत्वाकांक्षी परियोजनाहरू पूरा गर्न र रूसलाई युक्रेन युद्ध जित्न मद्दत गर्नेछ।

कच्चा तेलको मूल्यमा निरन्तर वृद्धिले विश्वव्यापी महंगी निम्त्याउन सक्छ। धेरै देशको अर्थतन्त्र कोभिड युगबाट अझै उकालो लाग्ने क्रममा रहेकाले महंगीसँग संघर्ष गरिरहेका देशहरूलाई यो महंगी सहन सहज हुने छैन ।

भारत पनि कच्चा तेलको आयातमा निर्भर छ । भारतले आफ्नो कुल कच्चा तेलको आवश्यकताको ८७ प्रतिशतभन्दा बढी आयातबाट पूरा गर्छ। यसले भारतीय तेल बजारमा पनि असर पार्ने निश्चित छ । नेपालले भारतीय बजारबाटै तेल खरिद गर्ने भएकोले भारतमा पर्ने असर भनेको सोझऔ नेपालमा पनि पर्नु हो ।

ओपेक प्लस २४ देशको संगठन हो। यस समूहमा साउदी अरेबियासहित १३ ओपेक राष्ट्र छन् भने अन्य ११ गैर ओपेक राष्ट्र छन् । ओपेक प्लसमा साउदी अरेबियाको प्रभुत्व रहेको मानिन्छ। रुस पनि यस संस्थाको सदस्य राष्ट्र हो र पछिल्ला केही महिनादेखि साउदी अरेबिया रुसतर्फ झुकेको छ ।

साउदी अरेबिया, इरान, इराक र भेनेजुएला जस्ता १३ प्रमुख तेल उत्पादक देशहरूको संगठन ओपेकलाई ‘कार्टेल’ भनिन्छ। यसमा समावेश गरिएका सदस्य राष्ट्रहरूले कुल विश्वव्यापी तेल उत्पादनको ४४ प्रतिशत उत्पादन गर्छन्। २०१८ को रिपोर्ट अनुसार यी देशहरूमा विश्वको कुल तेल भण्डारको ८१.५ प्रतिशत छ।