काठमाडौं । संसारमा यस्ता धेरै अनौठा ठाउँहरू छन् जसको बारेमा मानिसलाई या त थोरै थाहा छ वा कत्ति पनि थाहा छैन। केहि यस्ता ठाउँहरू छन् जुन पूर्ण रूपमा अन्वेषण गरिएको छ र जहाँको वातावरण र अवस्था अचम्मको छ। भियतनामको फोङ न्हा के बाङ राष्ट्रिय निकुञ्ज भित्र एउटा यस्तो ठाउँ छ हान सोङ डुन। यो संसारको सबैभन्दा ठूलो गुफा हो। वा हामी भन्न सक्छौं कि यो एक फरक संसार हो।

यो गुफा यति ठूलो छ कि यसको आफ्नै समुद्र तट, नदी, बादल र जंगल छ। यसको अर्थ आफ्नै संसार छ जस्तो लाग्छ। वास्तवमा, किसान हो खानले सन् १९९० मा बाल्यकालमा दाउरा सङ्कलन गर्दा यो पहिलो पटक फेला पारेका थिए । तर १४ वर्षअघि अर्थात् सन् २००९ मा बेलायती गुफा अन्वेषकहरू पहिलो पटक यसमा प्रवेश गरे र यसबारे जानकारी सङ्कलन गर्न थाले । उनले यो गुफामा समयका धेरै गहिरो रहस्य लुकाइराखेको थाहा पाए ।

सन् २०१३ को अन्त्यदेखि पर्यटकका लागि पनि खुला गरिएको छ । यस्तो अवस्थामा एडभेन्चर मन पराउने मानिसहरु भियतनामको ह्याङ सन डङ्ग पुग्न दुई माइलको बाटो हिडेर यहाँ क्याम्पिङ गर्न जान्छन् । यो गुफा ६६० फिट अग्लो, ५०० फिट चौडा र तीन माइल (४.८२ किमी) लामो छ। सूर्यको किरण दुईवटा ठूला दरारबाट मात्र भित्र पस्न सक्छ। यसको आफ्नै नदी, जङ्गल र बादलहरू छन् – र माथिको जंगलबाट बाँदरहरू पनि यहाँ आउँछन्।

ह्याङ सन डुङको नक्साङ्कन गर्ने गुफा टोलीका नेता होवर्ड लिम्बर्टले गुफाको बारेमा भनेका छन्, ‘संसारमा यो जस्तो अर्को ठाउँ छैन। त्यहाँ गुफा भित्र असामान्य र अद्भुत ठाउँहरू छन्, जस्तै अँध्यारोमा पौंडी पोखरी र ४०० मिलियन वर्ष पुरानो जीवाश्म।’ यो गुफा मलेसियाको डियर केभभन्दा पाँच गुणा ठूलो छ, जसलाई यसअघि विश्वको सबैभन्दा ठूलो गुफाको उपाधि दिइएको थियो। माथिको पहाड मुनि नदीको पानीले चुनढुङ्गाको क्षयबाट लाखौं वर्ष पहिले यो बनेको थियो। तर अहिले ह्याङ सन डुङ संसारको सबैभन्दा ठूलो गुफा हो।

सन् २०१५ मा अस्ट्रेलियाली फोटोग्राफर जोन स्पियर्सले गुफाको भ्रमण गरेका थिए। उनले भने, ‘गुफाका आयामहरू अविश्वसनीय छन् – र विश्वको सबैभन्दा ठूलो गुफामा पाँच रात बस्नु हाम्रो जीवनको सबैभन्दा राम्रो निर्णय थियो।’ यस बाहेक स्विस फोटोग्राफर उर्स जिहलम्यानले २०१६ मा आफ्नो गुफाको भ्रमणको बारेमा बताए ।

उनले भने, ‘प्रवेशद्वारमा पुग्दा गुफाबाट वरपरको जङ्गलतिर बादल सर्दै थियो – डोरीको सहाराले ठाडो पर्खालबाट २६२ फिट तल झर्नुपरेको थियो । यहाँ आइपुग्दा, एउटा विशाल, अँध्यारो गुफामा चिप्लो जमिनमा उभिएर, यो अर्कै संसार हो भन्ने महसुस हुन थाल्छ।’