काठमाडौं । पहिलो सामुद्रिक सर्वेक्षणमा संलग्न चीनको जहाज शि यान ६ श्रीलंकाको तटबाट सर्वेक्षण पूरा गरी डिसेम्बर २ मा हालै सिंगापुर पुगेको छ । यसैबीच, चीनले श्रीलंका र माल्दिभ्ससँग अर्को समुद्री सर्वेक्षण गर्न आफ्ना जहाजहरूलाई बन्दरगाहमा डक गर्न अनुमति मागेको छ। भारतले यसअघि श्रीलंका र माल्दिभ्ससँग आपत्ति जनाएको थियो।

रिपोर्टका अनुसार दक्षिण हिन्द महासागरमा जनवरी ५, २०२४ देखि मे २०२४ को अन्त्यसम्म सर्वेक्षण गर्न चीनले श्रीलंका र माल्दिभ्ससँग आफ्ना जहाजहरू बन्दरगाहहरूमा डक गर्न र गहिरो पानीमा सर्वेक्षण गर्न अनुमति मागेको छ। भारतले सुरुदेखि नै समुद्रमा चीनको यो कदमको विरोध गर्दै आएको छ । डिसेम्बर २ मा चिनियाँ सर्वेक्षण जहाज शि यान ६ ले आफ्नो पहिलो सर्वेक्षण पूरा गर्यो।

आगामी सर्वेक्षणका लागि चीनले सियाङ याङ होङ ०३ जहाज प्रयोग गर्नेछ, जुन हाल दक्षिण चीन सागरमा सियामेन तटमा अवस्थित छ। श्रीलंका र माल्दिभ्सबाट अनुमति पाएपछि यो जहाज मलाक्का हुँदै श्रीलंका र माल्दिभ्सको तटमा पुग्नेछ । भारतले श्रीलंका र माल्दिभ्ससँग यसबारे आपत्ति जनाएको छ । भारतले श्रीलंका र माल्दिभ्सलाई भविष्यमा सैन्य अपरेशनका लागि हिन्द महासागरमा चिनियाँ जहाजहरूलाई अनुमति नदिन आग्रह गरेको छ।

२०१६ मा निर्मित सियाङ याङ होङ ०३ नवीनतम सर्वेक्षण र निगरानी प्रविधिहरूले सुसज्जित जहाज हो। यो जहाजको तौल ४८१३ टन रहेको बताइएको छ । पछिल्लो पटक भारतको विरोधका बाबजुद श्रीलंकाले चिनियाँ जहाज शि यान ६ लाई सर्वेक्षणका लागि अनुमति दिएको थियो । चिनियाँ जहाज शि यान ६ लाई २५ अक्टोबर २०२३ मा कोलम्बो बन्दरगाहमा डक गर्नु अघि चेन्नईबाट ५०० समुद्री माइल टाढा भेटिएको थियो। श्रीलंका ईईजेड र दक्षिण हिन्द महासागरमा सर्वेक्षण गरेपछि जहाज नोभेम्बर २० मा मलाक्का स्ट्रेटबाट बाहिर आयो।

भारत पहिले श्रीलंका र अब चीन समर्थक देश माल्दिभ्सले चिनियाँ जहाजलाई आफ्नो बन्दरगाहमा डक गर्न अनुमति दिएकोमा पनि चिन्तित छ किनभने यो चिनियाँ जहाज ब्यालिस्टिक मिसाइल ट्र्याकरहरू र अनुसन्धान निगरानी प्रविधिहरूले सुसज्जित छ।

चीनले समुद्रमा अनुसन्धानको नाममा भारतको जासुसीका लागि यी जहाजहरू प्रयोग गरेकोमा भारत चिन्तित छ। भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले जुलाई २०२३ मा भारत भ्रमण गरेका श्रीलंकाका राष्ट्रपति रनिल विक्रमासिंघेसँग पनि यो मुद्दा उठाएका थिए। भारतले श्रीलंकालाई भनेको थियो कि श्रीलंकाले भारतको रणनीतिक चासोलाई सम्मान गर्नुपर्छ।

कूटनीतिक र राजनीतिक शब्दावलीमा हिन्द महासागरलाई भारतको घरपछाडिको भाग भनिन्छ। भारतसँग बलियो राजनीतिक, आर्थिक र सामाजिक सम्बन्ध छ। तर हिन्द महासागरमा अमेरिका, रुस र अष्ट्रेलियाको नौसेनाको स्वतन्त्र आवतजावतमा चीनले पटकपटक प्रश्न उठाउँदै आएको छ ।