काठमाडौं । इरानका नवनिर्वाचित सुधारवादी राष्ट्रपति मसुद पेजेस्कियानले इरानी शासनमा प्रमुख शक्तिहरू, विशेष गरी सर्वोच्च नेताको सहमति बिना महत्त्वपूर्ण सुधारहरू लागू गर्न असमर्थ हुनेछन्।

एजेन्सीका अनुसार शनिबार देशका एक विज्ञले सो जानकारी दिएका हुन् । चार उम्मेदवारहरू मध्ये केवल एक उदारवादी उम्मेदवार पेजेस्कियानले शुक्रबारको दोस्रो चरणको राष्ट्रपति चुनावमा पूर्व आणविक वार्ताकार सइद जलिली विरुद्ध जितेका थिए।

मे महिनामा हेलिकप्टर दुर्घटनामा मृत्यु भएका पूर्व राष्ट्रपति इब्राहिम रायसीको स्थानमा मसूद पेजेस्कियान हुनेछन्।

मिडल इस्ट इन्स्टिच्युटका एलेक्स भाटान्काले भने, ‘पेजेस्कियानलाई चुनाव लड्न र जित्न अनुमति दिइएको थियो । यो इरानका कट्टरपन्थीहरू परिवर्तनको लागि सार्वजनिक दबाबप्रति चिन्तित छन् र ८५ वर्षीय सर्वोच्च नेता अली खामेनेईले सम्भावित उत्तराधिकारीको लागि मैदान तयार गर्दा अस्थिरता रोक्न चाहन्छन् भन्ने संकेत हो ।”

एलेक्स भाटान्काका अनुसार पेजेस्कियान देशको बरियतामा सधैं खामेनेईको कमाण्डमा दोस्रो स्थानमा हुनेछन् र उनलाई समर्थन गर्ने इरानीहरूको अपेक्षालाई कम गर्न सचेत छन् । भाटान्काले भने – ‘इरानमा पेजेस्कियान जस्ता उदारवादीलाई निर्वाचित गरेर उनलाई इरानको आणविक कार्यक्रम र प्रतिबन्धहरू अन्त्य गर्न पश्चिमसँगको वार्ता पुनः सुरु गर्ने सम्भावित तरिकाको रूपमा प्रयोग गर्न सकिने चर्चा पनि छ ।’

इस्लामिक गणतन्त्र इरानमा राष्ट्रपतिको पद शीर्ष पद हो तर यो सबैभन्दा शक्तिशाली पद होइन। देशको सबैभन्दा शक्तिशाली पद देशको सर्वोच्च नेताको लागि आरक्षित छ। यद्यपि इरानमा राष्ट्रपतिको पदसँग केही महत्त्वपूर्ण शक्तिहरू भने हुन्छन् ।

यसबाहेक इरानको सत्तामा अन्य धेरै खेलाडीहरू छन् जसको प्रभाव विभिन्न मामिलामा देख्न सकिन्छ। यी सबैको भूमिका बुझेपछि इरानमा सत्ताको तालाचाबी कसको हातमा छ र उनीहरुको पकड कत्तिको बलियो छ भन्ने प्रष्ट चित्रण गर्न सकिन्छ ।

इरानमा धर्म र गणतन्त्र दुवै समावेश गर्ने दोहोरो शासन प्रणाली छ। इरानी शासन अन्तर्गत इरानी राष्ट्रपतिले आफ्नो आणविक कार्यक्रम वा मध्य पूर्वमा मिलिशिया समूहहरूलाई समर्थन सहित कुनै पनि प्रमुख मुद्दामा कुनै पनि ठूलो नीति परिवर्तन गर्न सक्दैनन्।

तर, इरानका राष्ट्रपतिले कानुनको कठोरता वा कुनै नीति वा त्यसलाई लागू गर्ने तरिकालाई निश्चित रूपमा प्रभाव पार्न सक्छन्। यसबाहेक इरानका राष्ट्रपति सर्वोच्च नेता अयातुल्लाह अली खामेनेई (८५ वर्ष) को उत्तराधिकारी चयनमा संलग्न हुनेछन्, जसमा उनको भूमिका धेरै महत्त्वपूर्ण हुन सक्छ।

इरानमा, देशका सर्वोच्च नेता अयातुल्लाह अली खामेनेईले सबै शीर्ष सरकारी मामिलाहरूमा निर्णय लिने गर्दछन् । इरानका सर्वोच्च नेता अयातुल्लाह अली खामेनेईलाई प्रायः देशको पहिलो सर्वोच्च नेता र उनका पूर्ववर्ती आयतोल्लाह रुहोल्लाह खमेनेईको तस्विर मुनि बसेको देख्न सकिन्छ।

इरानका सर्वोच्च नेतासँग पर्याप्त शक्ति छ तर यो असीमित छैन। ठूला निर्णय गर्नुअघि सर्वोच्च नेताले रिभोलुसनरी गार्ड र देशका अन्य प्रभावशाली समूहसँग सल्लाह लिन्छन् ।