काठमाडौं।  मानसिक अस्थिरताको चिकित्सा शब्द ‘डिलिरियम’ हो । पहिले यसले उच्च ज्वरो आएका बेला वा टाउकोमा चोट लागेपछि अनुभव गर्ने मानसिक विकारलाई जनाउँथ्यो । डिलिरियम भन्नाले दृश्य भ्रम, श्रवण भ्रम, स्पर्स भ्रम र अन्य मतिभ्रम, चिन्ता र साइकोमोटरमा हुने विकार, निद्रा र चेतना गडबडीको सिन्ड्रोम हो । डिलिरियम सामान्य रूपमा निदान गरिएको न्युरोकग्निटिभ डिसअर्डर हो । डिलिरियम मानसिक विकार हो जसमा व्यक्तिको सोच्ने, महसुस गर्ने वा सामान्य व्यवहार गर्ने क्षमतामा गडबड हुन्छ । अर्थात्, चेतनाको एक परिवर्तित अवस्था हो ।

डिलिरियम एक मानसिक अवस्था हो, जसमा व्यक्ति कुनै कुराको बारेमा भ्रमित हुन थाल्छ। यो समस्याले व्यक्तिको चेतना र सोच्ने क्षमतामा परिवर्तन ल्याउँछ। यति मात्र होइन, यो समस्यामा व्यक्तिको व्यवहारमा पनि परिवर्तन आउन थाल्छ । साथै उनी कुनै पनि काममा ध्यान दिन सक्दैनन् ।

यो समस्या धेरैजसो वृद्धवृद्धाहरुमा देखिन्छ । तर, अवस्था जुनसुकै उमेरका मानिसहरूलाई असर गर्न सक्छ। अहिले यो अवस्था अस्थायी छ । तर, समयमै यसको उपचार गर्नु निकै जरुरी छ ।

यदि यसलाई बेवास्ता गरियो भने, यसले गम्भीर मानसिक समस्या निम्त्याउन सक्छ। मनोचिकित्सक तथा मनोचिकित्सक कन्सल्टेन्टका अनुसार, डिलिरियम के हो? साथै, यसको कारण र लक्षणहरूका बारेमा यसो भन्छन्।

डिलिरियम के हो?
डिलिरियम एक मानसिक विकार हो जसमा व्यक्तिको सोच्ने क्षमता, ध्यान र चेतनामा अचानक र गम्भीर परिवर्तनहरू हुन्छन्। यो अवस्था केहि घण्टा देखि केहि दिनसम्म रहन सक्छ र रोगीले तुरुन्तै डाक्टर संग परामर्श गर्न आवश्यक छ। प्रलापको मुख्य कारण मस्तिष्कको कार्यमा अस्थायी बाधा हो, जुन शरीरमा विभिन्न प्रकारका रोग, संक्रमण वा औषधिको कारणले हुन सक्छ।

कारणहरू:
संक्रमण- गम्भीर संक्रमण, विशेष गरी फोक्सो, मूत्र पथ, वा रगत संक्रमण, प्रलाप को एक प्रमुख कारण हुन सक्छ। वृद्धहरूमा, संक्रमणले मस्तिष्कलाई असर गर्न सक्छ, डिलिरियम निम्त्याउँछ।

निद्राको कमी- लामो समयसम्म निन्द्रा नलाग्ने वा राती बारम्बार ब्यूँझनुले मस्तिष्कको कार्यलाई प्रतिकूल असर पार्न सक्छ, जसले गर्दा प्रलाप हुन्छ। यो विशेष गरी अस्पतालमा भर्ना भएका र त्यहाँ नियमित सुत्न नसक्ने व्यक्तिहरूमा सामान्य हुन्छ।

औषधिको साइड इफेक्ट- केही औषधिहरू, जस्तै ओपियोइड्स वा सेडेटिभ्सले मस्तिष्कको कार्यलाई असर गर्न सक्छ। यिनको सेवनले प्रलापको समस्या निम्त्याउन सक्छ । यस बाहेक कुनै व्यक्तिले औषधिको दुरुपयोग गरे वा अचानक औषधि बन्द गरेमा डिलिरियमको समस्या हुन सक्छ ।

हाइपोक्सिया- मुटु, फोक्सो वा अन्य अत्यावश्यक अंगको काममा कमी आएपछि मस्तिष्कले पर्याप्त मात्रामा अक्सिजन पाउँदैन, जसलाई हाइपोक्सिया भनिन्छ। यस अवस्थामा, मस्तिष्कको सामान्य कार्यमा बाधा पुग्छ, जसको कारण प्रलाप हुन सक्छ।

लक्षण:
-मानसिक भ्रम , ध्यान दिन, सुन्न वा जानकारी लिन कठिनाइ, चासोको कमी, सोच्न वा सम्झन कठिनाइ, ध्यान केन्द्रित गर्न कठिनाइ, घटना, मान्छे वा तिथिमिति स्मरणमा कठिनाइ, निद्राको ढाँचामा परिवर्तन, अस्पष्ट बोली, प्रश्नको जवाफ दिन कठिनाइ, अधिक भावनात्मक, डर वा क्रोधित, मुड वा व्यक्तित्वमा परिवर्तन।

बिरामीलाई सही समयमा डाक्टरकहाँ लगेर यस अवस्थाको गम्भीरतालाई कम गर्न सकिन्छ। साथै, यो उपचार गर्न सजिलो छ। यो समस्याले मानिसको दैनिक जीवनलाई असर गर्न सक्छ। अहिलेको लागि, यी सम्बन्धित लक्षणहरूलाई बेवास्ता गर्नु हुँदैन।