काठमाडौं। भारतले भर्खरै अर्को इतिहास रचेको थियो, जो चन्द्रयान-३ को सफल अवतरण भएको थियो। यसपछि भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संगठन (इसरो) का वैज्ञानिकहरूले गरेको अनुसन्धानले चन्द्रयान–३ अवतरण गरेको चन्द्रमाको उमेर ३.७ अर्ब वर्ष रहेको खुलासा गरेको छ।

इशोरोको भौतिक अनुसन्धान प्रयोगशाला, अहमदाबादका वैज्ञानिकहरूको टोलीले चन्द्रयानः३ अवतरण साइट पत्ता लगाए, जसलाई अब शिव शक्ति बिन्दु नामाकरण गरिएको छ। यस साइटमा एक रूपात्मक र टोपोग्राफिक विश्लेषण गरिएको थियो।

भारतले अगस्ट २३, २०२३ मा इतिहास रचेको हो । भारत चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा सफ्ट ल्याण्डिङ गर्ने विश्वको पहिलो देश बनेको छ। चन्द्रयान–३ मा विक्रम ल्यान्डर भित्र बोकेको प्रज्ञान रोभरले प्राप्त गरेको डाटाको सहयोगमा भारतीय वैज्ञानिकहरूले चन्द्रमाको विकासको बारेमा नयाँ खुलासा गरि रहेका नै छन्।

पिआरएल वैज्ञानिकहरूले शिव शक्ति नजिकै चन्द्र सतहबाट क्रेटर र चट्टान वितरण डेटा संकलन गर्न लुनार रिकोनेसन्स अर्बिटर वाइड एंगल क्यामेरा र टेरेन क्यामेराजस्ता इमेजिङ प्रविधिहरू प्रयोग गरेका थिए । यसपछि पनि यस्तै अनुसन्धान भइरहेको छ।

यस अनुसन्धानमा लुनार रिकनसेन्स अर्बिटर (एलआरओ) को वाइड एंगल क्यामेरा र टेरेन क्यामेरा प्रयोग गरी क्रेटर र चट्टानहरूको अध्ययन गरिएको थियो।  जसमध्ये ५० क्रेटरहरू (५००–११५०) मिटर व्यास) को विश्लेषण गरेर अवतरण भएको क्षेत्रको उमेर ३.७ बिलियन वर्ष मापन गरिएको हो। नजिकैको असहज भूभाग र उच्च राहत मिल्ने चिल्लो मैदानमा २३ र ५ क्रेटरको अध्ययनले पनि सोही उमेरको पुष्टि गरेको इशरोले जनाएको छ।

इसरोका वैज्ञानिकहरूका अनुसार माइक्रो– मेटियोराइट बमबारी र थर्मल उतार चढावका कारण चन्द्रमाको सतह परिवर्तन भइरहन्छ। लाखौं वर्षमा यी चट्टानहरू भत्केका छन् र रेगोलिथमा परिणत भएका छन्।

यस क्षेत्रमा ‘स्पेस वेदरिङ’ को प्रभाव अपेक्षित भन्दा कम थियो, यसले यो क्रेटर अपेक्षाकृत जवान हुन सक्छ भनेर संकेत गर्दछ। ९.१ प्रतिशत (५७६४ मध्ये ५६५) चट्टानहरू ५ मिटर भन्दा लामो थिए र यी ४२८ वटा चट्टानहरू यस ताजा क्रेटरको नजिक फेला परेका थिए। साथै, अवतरण क्षेत्रका दुई ठूला चट्टानहरू १७ मिटरभन्दा लामो रहेको यस ताजा क्रेटरको नजिक देखिएका थिए।